مباني نظري و پيشينه پژوهش (فصل دو) فناوری اطلاعات (docx) 59 صفحه
دسته بندی : تحقیق
نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحات: 59 صفحه
قسمتی از متن Word (.docx) :
فصل دوم
ادبیات و پیشینه پژوهش
مقدمه
امروزه اطلاعات وفناوری اطلاعات وارتباطات آن چنان برجنبه های مختلف زندگی سیاسی،فرهنگی واقتصادی افراد واجتماعات تأثیر گذاشته است که نمی توان از آن غفلت نمود.تأثیر اطلاعات وفناوری اطلاعات وارتباطات هم از جهت ایجاد فرصتهای طلایی جدید وهم از نظر چالشهای سازمانی قابل مطالعه است.فن آوری اطلاعات وارتباطات بسیاری از محدودیتهای زمانی وجغرافیایی را از بین برده است وافراد وسازمانهای بدون توجه به مرزهای جغرافیایی می توانند با هم ارتباط برقرار کنند وبه مبادله اطلاعات بپردازند.اطلاعات ودسترسی به آن چنان ارزش واهمیتی دارد که یکی از ارکان اساسی توسعه ومحور تصمیم گیری در تمامی سطوح سیاسی،اقتصادی،فرهنگی واجتماعی است.اطلاعات وفناوری های اطلاعات وارتباطات به گونه ای توسعه واهمیت یافتند که این عصر را عصر اطلاعات وارتباطات ورایانه خوانده اند وخدمات ومشاغل زیادی را به خود جذب کرده است.(قره باغیان،1372،ص228)
سفارش وتهیه،سازماندهی وحفاظت،نگهداری ،ذخیره،پردازش واشاعه اطلاعات موجب تأسیس نهادها وشرکتهایی چون کتابخانه،مراکز اطلاعات واطلاع رسانی،بانکهای اطلاعاتی،شرکتهای تولید انواع نرم افزار،سخت افزار وخدمات رایانه ای وبسیاری دیگر از این قبیل شده است.شبکه های اطلاعاتی عظیمی چون اینترنت به شدت در حال دگرگون ساختن ارتباطات فرهنگی،اجتماعی،اقتصادی و...است وارزش واهمیت اطلاعات ودسترسی به آن را دو چندان نموده است؛مشاغل وخدمات جدیدی را به وجود آورده ومرزهای مکانی وزمانی را در دسترسی به اطلاعات از بین برده است.کشورهای پیشرفته با استفاده از فناوری سنجش از راه دور ماهواره ای بسیاری از اطلاعات اقتصادی ونظامی سایرکشورها دسترسی دارند وبا این اطلاعات که بسیار گرانقیمت نیز هستند،روابط اقتصادی ونظامی خود را با دیگر کشورها تنظیم می کنند.با استفاده ازفناوریهای جدید اطلاعات به عنوان مواد خام به شکلهای مختلف مورد داد وستد قرار می گیرد.وبا توجه به پیشرفتهای اخیر
در تولید،ذخیره،بازیابی،انتقال اطلاعات وبسیاری از از ناشران ومراکز خدمات تحویل مدرک نوعی دیگر از تجارب اطلاعات مربوط به انتشارات را رونق داده اند.(آذرنگ،1378،ص66)
به سوی جامعه اطلاعاتی:
تحول اقتصادی واجتماعی ژاپن امروز برپایه فناوری اطلاعات وارتباطات تا اندازه زیادی بر قاعده مداوم همگرایی استوار است.ژاپن همزمان با پژوهش در زمینه فناوری اطلاعات وارتباطات برنامه های علمی گسترش آن در همه ابعاد زندگی اجتماعی،اقتصادی وفرهنگی آغاز کرد.امروزه بیشترین ربات های کارخانه های جهان در ژاپن است وژاپن دربکارگیری ماشین هایی که بر اساس فناوری الکترونیک کار می کنند رتبه بالایی دارد،نه تنها تولید دستگاه ها ضبط ویدیویی؛تلویزیون،بازیهای تلویزیونی وکامپیوتری گوناگون سالهاست که در آسیا ودر اختیار ژاپنی ها است.(قاسمی،1380،ص80)
میزان نفوذ اینترنت،شمار کاربران وکیفیت زیر ساختهای مخابراتی ژاپن به عنوان شاخص ترین فناوری در عصر اطلاعات این موضوع را در سنجش با دیگر کشورهای پیشرفته جهان تأیید می کند.کاستلز براین باور است که نوسازی فناوری ژاپن پر شتاب تر از کشورهای جهان،به استثنای امریکا،انجام شده است او بر پایه پژوهش ها نتیجه می گیرد که روند گسترش فناوری اطلاعات وارتباطات در ژاپن با شتاب در حال پیشرفت است واگر چه امریکا عقب تر است ولی از دیگر کشورهای جهان از جمله بریتانیا پیشی گرفته است.(همان منبع،1380،ص84)
ژاپنی ها برای آشنایی با این مسئولیتها،درک فرصت ها وتهدیدهای آن وچالشهایی که با توجه به شرایط بومی،فرهنگی واقتصادی با آن روبه رو هستند در کنفرانس های سالانه شهرهای دیجیتالی فرصت هایی مغتنمی فراهم می آورند تا از تجربه دیگران بهره ببرند.ژاپنی ها با درآمد سرانه پایین تر از آمریکایی ها،درسه سال گذشته نزدیک به یک سوم از درآمدشان راصرف اطلاعات کرده اند.همان گونه اجرای پروژه های مختلف توسعه فناوری اطلاعات وارتباطات نظام آموزش عالی،دولت،مدیریت شرکتهای خدماتی وتولیدی بود.این آژانس برنامه های کاری وفعالیتهای اجرایی وزارتخانه های گوناگون را در ارتباط با یکدیگر در یک چشم انداز ده ساله هماهنگ می کند.(حمیدی زاده،1382،ص123)
دستورالعمل این آژانس برای توسعه فناوری اطلاعات وارتباطات در نظام آموزش عالی تا سال 2005 به شرح زیر است:1-فراهم آوردن کامپیوتر،امکانات سخت افزاری ونرم افزاری وامکان اتصال آنها به شبکه جهانی اینترنت در همه کلاس های درسی و همه دانشگاه به گونه ای که همه دانشجویان به سادگی امکان دسترسی به آن داشته باشند.2-افزایش سرعت وتضمین کیفیت دسترسی به اینترنت در همه دانشگاهها.3-پشتیبانی از همه اساتید برای بهره گیری از فناوری اطلاعات وارتباطات در فرایند یاددهی ویادگیری.4-پشتیبانی از گسترش وبهره گیری از فناوری اطلاعات وارتباطات در دانشگاه از راه مجامع محلی،منطقه ای وبنگاه های صنعتی.(همان منبع،ص129)
ژاپن به گسترش فناوری اطلاعات درنظام آموزش عالی به عنوان یک نیاز ملی حساسیت چشمگیری نشان داده است گزارشان نظام آموزش عالی،فرهنگ،ورزش،علوم تکنولوژی در سال 1999 نشان می دهد که ژاپنی ها به فناوری اطلاعات به عنوان ابزاری کارآمد برای افزایش کیفیت منابع انسانی،افزایش تواناییهای توسعه فناوری در دوران صنعتی،بهبود کیفیت زندگی،بازسازی بنیان های اجتماع بر پایه پارادایم فناوری اطلاعات وبدست آوردن جایگاهی ممتاز در جهان امروز می نگرند.(شهرزاد،1382،ص73)
پروژه کامپیوتری کردن نظام آموزش عالی
پس از این دستور العمل به سرعت پروژه های توسعه فناوری اطلاعات وارتباطات در نظام آموزش عالی با نظارت آژانس مجازی ودر ارتباط با فعالیتهای توسعه فناوری اطلاعات در دیگر وزارتخانه ها طراحی شد.هدف این پروژه های بزرگ که با عنوان کامپیوتری کردن نظام آموزش عالی آغاز شد عبارت بودند از ایجاد فضای مناسب برای بکارگیری کامپیوتر واینترنت در جهت غنی ساختن فعالیت های نظام آموزش عالی دانشگاه پیشبرد سطح پیشرفت تحصیلی دانشجویان،بهبود وپرورش حرفه ای اساتید در دانشگاه که اخلاق به کارگیری فناوری اطلاعات وارتباطات را در خود گسترش دهند.(طلایی،1380،ص96)
مدیریت فایل(ویندوز)
در این مهارت روش های صحیح راه اندازی و خاموش کردن کامپیوتر را فرا گرفته و با مفهوم و کاربرد تصاوی کوچکی تصاویر کوچکی که در صفحه نمایش ویندوز مشاهده می شود،آشنا خواهید شد،همچنین در این مهارت،طریقه راه اندازی برنامه های مایکروسافت ورد و مایکروسافت اکسل و دیگر برنامه های مایکروسافت که در مهارت های بعدی فناوري هاي اطلاعات با آن ها آشنا می شوید یاد خواهید گرفت بعد از تسلط روی کار با سیستم عامل مایکروسافت آماده خواهید بود پوشه ها و فایل های مورد نظر خود را ایجاد کرده و تغییر نام دهید و عناصر اضافه را حذف کنید.یکی از موضوعات که باید به خاطر داشته باشید،این است که فایل های کامپیوتر بسیار ظریف و حساس هستند بنابراین بهتر است به طور منظم،نسخه های پشتیبان فایل های خود را به روز کنید.به این ترتیب،چنانچه اتفاق ناگواری برای فایل های اصلی شما رخ دهد نسخه های پشتیبان در بازاریابی اطلاعات مورد نظرتان به شما کمک خواهند کرد.(مترجم:مهرداد،1379 ص 342)
ویندوز ورد
یک سیستم عامل جامع و همه منظوره به شمار می رود و به طور چشمگیری رو به تکامل است.یک کاربر می تواند تمام نیازهای ساده و روزمره خود را با آن برآورده سازد ویندوز سال های زیادی است که از یک واژه پرداز ویرایشگر متن،مرورگر وب سرویس گیرنده ایمیل،برنامه اجرا یا پخش رسانه و برنامه تهیه نسخه پشتیبان برخوردار است از لحاظ امنیتی در اختیار داشتن یک دیوار آتش دو طرفه و یک ابزار ضد جاسوسی ضرورت دارد که هر دو در ویستا وجود دارند از طرف دیگر،همه ما به روشی برای ثبت رخدادها،کارها و وظایف روزمره پگیری لیست های کاربری و فرارهای ملاقات نیاز داریم.ویستا در حال حاضر دارای یک برنامه کاربردی تقدیم به نام ویندوز کلینر است.(مترجم:کاظم پور،1380 ص 37)
نرم افزار واژه پرداز(ورد)
ورد نرم افزار واژه پردازی مایکروسافت است که جهت محیط های ویندوز مکیتاش آماده شده است.این نرم افزار برای طراحی و تولید صفحات متنی،متنی- تصویری و فرمت دهی از قبیل گزارش ها،نامه ها مقاله ها و دیگر موارد قابل تنظیم برای نیازهای شخصی به کار می رود.در نسخه های جدید ورد،قابلیت انجام کارهای وب نیز وجود دارد.(شیرکوند،هدایتی آذری،1382 ص 68)
پایگاه داده(آسس)
فرض کنید لیستی داشته باشید که از اسامی و آدرس ها تشکیل شده باشد.این لیست یک پایگاه داده به حساب می آید البته کاربردهای برنامه آسس کمی بیشتر از ایجاد یک پایگاه داده ساده است. این برنامه امکان ذخیره اسامی و آدرس ها را برای شما فراهم می آورد ولی علاوه بر این می توانید اجزای دیگری را نیز در آسس ایجاد کنید.که به آن ها رابط های پایگاه داده گفته می شود. این رابط ها با یکدیگر پیوند دارند و از این رو می توانید پایگاههای داده ای را برای اسامی و آدرس ها داشته باشید.به طوری که یک پایگاه داده دیگر اطلاعات استخدامی افراد را نگهداری می کند ارتباط داشته و خود این پایگاه داده نیز به پایگاه داده ای که اطلاعات مربوط به تعداد مرخصی های افراد را نگهداری می کند پیوند داشته باشد.پیچیدگی یا سادگی عملیات فقط به کاربری که شما از برنامه آسس انتظار دارید بستگی دارد.(نانگیر وحسینی،1383 ص 53)
یک پایگاه داده،مجموعه ای اطلاعات است که به یک موضوع خاص،مانند کارکنان شاغل در یک شرکت،بخش های مختلف یک انبار کالا یا مجموعه های موسیقی موجود در یک جعبه مربوط می شوند.قبل از به وجود آمدن کامپیوتر ها پایگاه داده ها وجود داشتند.کتابچه،آدرس و فهرست تلفن،نمونه هایی از پایگاه داده ها هستند اما با ضبط وقایع در یک پایگاه داده کامپیوتری،به روش های مختلف،امکان مدیریت و کار با اطلاعات را حتی در مقادیر حجیم اطلاعات در اختیار خواهید داشت.(همان منبع ص 55)
نسخه گسترده(اکسل)
به جرئت می توان ادعا نمود که صفحه گسترده تنها نرم افزاری است که قادر است از امکانات یک ریز کامپیوتر حداکثر استفاده را بنماید.مایکرو سافت اکسل بعنوان قوی ترین و پرفروشترین نرم افزار صفحه گسترده دنیا هم اکنون با کلیه امکانات فارسی در اختیار کاربران فارسی زبان می باشد.ایجاد بانک های اطلاعاتی،استخراج گزارشات متنوع رسم بیش از 40 نوع نمودار،حل مسائل برنامه ریزی خطی و غیر خطی،امکان ایجاد ارتباط با بانک های اطلاعاتی بزرگ ،امکان تبادل اطلاعات با برنامه های دیگر تحت ویندوز ابزار کافی جهت انجام انواع تحلیل های آماری و مهندسی و توانایی ایجاد برنامه های کاربردی و نمایشی از جمله امکاناتی است که در محیط فارسی توسط اکسل در اختیار کاربران قرار می گیرد.(شرکت مهندسی زر سیستم،1376 ص 1)
عملیات اکسل
امروزه اکسل یکی از پیشرفته ترین صفحه های گسترده در جهان است این نرم افزار کاربردهای فراوان و متنوعی دارد که برخی از آن ها عبارتند از:
1- طراحی سیستم های مالی،مدل سازی و پیش بینی های مالی
2- طراحی جداول به منظور کار با بانک های اطلاعاتی و تحلیل داده
3- طراحی مدل های گرافیکی و تحلیل نموداری
4- طراحی برنامه ریزی خطی
5- طراحی سیستم های بودجه ای و کنترل موجودی و مالی
6- کاربردهای گسترده برای سیستم های حسابداری و تجزیه و تحلیل داده ها برای اهداف مختلف.(شیرکوند،هدایتی آذری:1383 ص 101)
پاورپوینت
یکی از مصادیق استفاده از ای سی تی در آموزش،برنامه پاورپوینت محصول شرکت مایکروسافت است که جذابیت خاصی به تدریس داده،می توان از آن همراه اکثر روش های تدریس سنتی هم استفاده کرد البته سایر نرم افزارهای آفیس همچون اکسس،ورد،اکسل و... نیز به نوبه ی خود می توانند در آموزش مورد استفاده قرار گیرند اما با توجه به قابلیت هایی که پاورپوینت دارد همچون امکان استفاده از تصاویر و نمودارهای رنگی صدا و تصاویر متحرک و حتی فیلم،کلاس درس از حالت یکنواختی و بی تحرکی خارج شده محیطی مفرح برای یادگیری فراهم می کند.به کمک این برنامه می توان مفاهیم ارائه شده را با نشان دادن تصاویر و نمودارهای متنوع عینی و قابل فهم کرد.در ضمن فرصت و امکان بیشتری به دانشجويان می دهد تا به یاداشت برداری از مطالب ارائه شده بپردازند از آنجا که استفاده از این برنامه مستلزم آشنایی استاد با این نرم افرار از سویی و تلاش او برای خلاصه کردن و تهیه ی اسلایدهای مناسب از سوی دیگر است که به نوعی اساتيد را بیشتر درگیر مسائل آموزش کرده و به فعالیت بیشتر وا می دارد استاد برای تهیه طرح درس به کمک پاورپوینت ضمن تعیین نکات اساسی دروس و انتخاب جملات مناسب و کوتاه که بیانکر اهداف آموزش درس باشد.باید برای جذاب کردن و عینی تر کردن مطالب به دنبال یافتن تصاویر و نمودارهای مناسب برای گنجاندن در اسلایدها باشد.البته استفاده از این برنامه مستلزم وجود رایانه با صفحه ی نمایش مناسب یا ویدیو پروژکتور در کلاس درس است تا دانشجويان بخصوص در کلاس هایی با جمعیت بالا بتوانند از آن استفاده کنند.(سبز علی گل،1386 ص 400- 397)
اینترنت چیست؟
اینترنت با توجه به اهمیت اطلاعات وارتباطات در عصر حاضر که به عصر انفجار اطلاعات موسوم است،ابزارهایی که امکان اطلاع رسانی وبرقراری ارتباط میان افراد مختلف در سراسر جهان فراهم می کنند،اهمیت فراوانی پیدا کرده اند ونیاز به نظام های ارتباطی است،که بتواند بهمن عظیمی از اطلاعات را تحت کنترل مؤثر قرار داده ونشانه انسان را از زیر بار آن خالی کرده وبرای خلاقیت در کار به او دقت وامکان تلاش بیشتر بدهد بدین ترتیب دیگر پژوهشگر ناگزیر نیست وقت زیادی را صرف جستجوی اثری کند که به آن نیاز دارد یا کتابخانه اش را زیر و رو کند وبرگه های فهرست کتابخانه های مختلف را ورق بزند و....(هدایتی،1383،ص128).
اینترنت به صدها میلیون نفر در سراسر جهان اجازه می دهد که با هم به تبادل نظر پرداخته واز نظرات یکدیگر آگاه شوند از طریق اینترنت می توان با افراد بی شماری از کشورها وفرهنگ های مختلف،که داوطلبانه با یکدیگرهمکاری وحاصل تلاش ها ودستاوردهای خود را از طریق این شبکه در اختیار دیگران قرار می دهند،آشنا شد در واقع اطلاعات موجود بر روی اینترنت حاصل کوشش افرادی است که در ابتدا ایده خود را توسعه داغده وپیدیه جدیدی خلق کردند،وسپس آن را از طریق شبکه به جامعه انسانی در سراسر جهان ارائه نمودند.بنابراین اتصال به شبکه اینترنت به معنای برقرار کردن پیوند با جریان پویا وبالنده علم جهان می باشد.(همان منبع،ص129)
اینترنت به عنوان شبکه وزارت دفاع آمریکا وبرای ایجاد ارتباط دانشمندان ومحققان دانشگاهی سراسر جهان پایه گذاری شده است.حتی امروز نیز افراد نمی توانند به طور مستقیم با این شبکه وصل شوند،اگر چه هر فرد با استفاده ازیک رایانه ،مودم،هزینه ماهانه کم می تواند از طریق فراهم آورندگان اینترنت(آی اس پی)(6) به آن دسترسی داشته باشد.(محسنی،1380،ص140)
از عجیب ترین جنبه های اینترنت آن است که هیچ کس مالک آن نیست وسازمان مدیریت رسمی ندارد وبه عنوان محصولی از وزارت دفاع آمریکا برای اشتراک اطلاعات علمی این عدم تمرکز هدفمند بود،تا هنگام جنگ یا حملات تروریستی آسیب کمتری ببیند.وهمچنین اینترنت رسانه ارتباطی بسیار سریعی است که پیامکها را در هر نقطه ای از جهان در عرض چند ثانیه حداکثر یک یا دو دقیقه ارسال می کند.بنابراین شبکه اینترنت به معنای برقرار کردن پیوند با سراسر جهان می باشد.(همان منبع،ص140)
اینترنت وسیله ای برای اطلاع یابی واطلاع رسانی
برای پاسخگویی به برخی از نیازهای اطلاعاتی،کتابداران ومراجع باید خود را به مرزهای کتابخانه محدود ننمایند.به عبارت دیگر درمورد حوزه اطلاعاتی مورد جستجوی مرزی نشناسند،اقیانوس بی کران اینترنت می تواند یکی از منابع غنی اطلاعاتی ونیز تنوع اطلاعات موجود در اینترنت می تواند پاسخگویی نیازهای متنوع اطلاعاتی استفاده کنندگان باشد.(پریرخ،1378،ص190)
از طریق اطلاعات اینترنتی می توان استفاده کنندگان را به طورمستمر از اطلاعاتی که توسط پژوهشگران،مؤسسات ونهادهای گوناگون در اینترنت گذاشته شده آگاه نمود.این اطلاعات ممکن است مربوط به مقاله های چاپ شده،جمله های تمام متن وغیره که در برخی مواقع پژوهشگران نیاز دارند بسیاری از مشکلات علمی وپژوهشی بهره مند شوند به عبارت دیگر از انزوا بیرون آمده وامکان تبادل تجربه واندیشه را داشته باشند.(همان منبع،ص191)
فناوری به عنوان یک عنصر در آموزش
علم وفناوری هر دو سازنده تمدن بشر است وتوسعه هر کدام بدون توسعه دیگری ممکن نیست.علم به معنی شناخت عالم هستی ویافتن قوانین حاکم بر طبیعت است. درصورتی که منظور از فناوری کاربرد علوم ویافته های علمی در عمل با استفاده از رویه ها ومطالعات منظم وجهت دار برای ارضای خواسته های مادی است وغالباً با اختراعات وکاربرد وسایل وتجهیزات در ارتباط است.فناوری دانستن وچگونگی انجام کار وفرایند اخلاقی است که در آن ابزار ومنابع ونظام ها برای حل مسأله بکار گرفته می شوند تا کنترل انسان را در محیط طبیعی افزایش دهند وشرایط زندگی انسان را بهتر سازند.«سمپوزیم بین المللی در مورد یاددهی فناوری در آموزش عمومی-یونسکو،1985،ص18».
به طور کلی آموزش دو هدف عمده دارد:
1-آماده کردن جوانان برای کسب دانش ومطالعات بیشتر.
2-آماده کردن جوانان برای دنیای کار وزندگی.
اولین هدف مربوط به علوم ودومین هدف مربوط به آموزش فناوری است.این دو هدف لازم وملزم یکدیگر وجداسازی علوم از فناوری در کیفیت آموزش اثرات نامطلوبی دارد بر گرفته از مجله تکنولوژی آموزشی(ماهنامه آموزشی،پژوهشی).
استراتژیهای ملی تکنولوژی اطلاعات
اصولاً نیاز به استراتژی ملی تکنولوژی (IT)، ناشی از سه عامل است:
اول اینکه،تکنولوژی اطلاعات،خود یک صنعت استراتژیک است ویکی از سودآورترین صنایع جهان به شمار می رود. دوم اینکه،تکنولوژی اطلاعات،یک تکنولوژی کلیدی است ود همه صنایع جهان وخدمات کاربرد دارد.سوم اینکه،تکنولوژی اطلاعات یک زیربنای اساسی است که همه شرکتها ومؤسسات و واحدهای اقتصادی را می سازد که استفاده از دانش بیشتری وهمچنین انتقال آن سهیم شوند،در فضای اطلاعاتی مناسب خود تنفس کنند،هزینه خود را کاهش دهند وبهره وری وکیفیت محصول خود را افزایش دهند.توازن سه عامل استراتژیک در کشورهای مختلف برحسب توسعه متفاوت است.(مهدوی،1379،ص28)
تعریف اصطلاح تکنولوژی اطلاعات (IT)
اصطلاح تکنولوژی اطلاعات (IT ) شامل کامپیوتر وتکنولوژی های ارتباطات وهمچنین نرم افزار است.پیشرفتهای اخیردر تکنولوژی دامنه این اصطلاح را در بخش عرضه (سخت افزار،نرم افزار کامپیوتری،تجهیزات ارتباطات راه دور صنایع میکروالکترونیک) ودر بخش تقاضا(کاربردهای تکنولوژی اطلاعات در همه بخش های اقتصادی از جمله تولید انعطاف پذیری،سیستمها داد وستد مالی،اطلاعاتی،پایانه های حمل ونقل،مهندسی خدمات) وغیره بسیار گسترده است.(همان منبع،ص32-31)
اساتید،آموزش وفناوری اطلاعات
در ده سال گذشته با رشد وتوسعه،نقش فناوری اطلاعات وارتباطات (ICT) در کشور ما با توجهی که به آماده کردن بسترهای لازم برای توسعه آن شده است،این پدیده در نظام آموزش عالی نیز جای خود را باز کرده است.وبه خوبی خودنمایی می کند.این که موضوع چه قدر تأثیر گذار بوده قابل اندازه گیری نیست.به رغم این اساتید اغلب در مورد منابع در دسترس فاوا دچار محدودیت هستند، لیکن نمونه های زیادی در تحقیقات انجام شده پیشین وجود دارد که نشان می دهد که در میان اساتید فهم خوبی از منبع فاوا وجود دارد.با این وجود هر چه میزان دانش اساتید از منابع فاوا (ICT) کم باشد از میزان قرار دادن موقعیت ایجاد شده توسط فاوا برای دانشجویان کاسته می شود.(لطف آبادی،1374،ص200)
اساتید در انتخاب خود دربکارگیری فاوا ( ICT) اطمینان دارند.تعداد کمی از اساتید نسبت به بکار گیری وسیع فاوا اطمینان دارند،این عدم اعتماد بر روش ارائه دروس اثر می گذاردوبسیاری از اساتید هنوز بعضی از شکل های فناوری ترس دارند واین موجب به کار نبردن فناوری در تدریس آنها می شود.(همان منبع،ص201)
مطالعات نشان می دهد که مؤثرترین کاربرد فاوا (ICT ) آن است که استاد وبرنامه های نرم افزاری،فهم وفکر دانشجویان را به چالش می کشاند واین کار از طریق شرکت دانشجویان بحث کلاس با استفاده از وایت برد تعامل ویا کار دانشجویان با رایانه به صورت فردی وگروههای دو نفره صورت می گیرد.اگر استاد مهارت سازماندهی دانش جویان را بر مبنای فعالیتهای مبتنی بر فاوا داشته باشد،آنگاه کارایی کلاسی وفردی دانش جویان می تواند به موازات هم مؤثر باشد.(اینترنت2)
اگر اساتید نتوانند تشخیص دهند که اتخاذ رویکردهای تدریس جدید،طرح درس وبرنامه درسی از جمله ضرورت تعامل است،تأثیر بکارگیری ICT بر روی یاددهی-یادگیری محدود خواهد شد.برخی از اساتید،برنامه درسی غیر متمرکز را درک می کنند،اما بسیاری از اساتید از ICT جهت اضافه کردن به فعالیتهای جاری خود ویا ارتقا استفاده می کنند.اساتید نیاز دارند که راهبرد وراهکارهایی راکه فعالیتهای یادگیری مناسب را تسهیل کرده ومورد حمایت قرار می دهد به کار بگیرند.وبکارگیری فاوا (ICT ) توسط دانش جویان به صورت دو نفره یا گروهی ویا کلاسی اساتید را قادر می سازد تا از طریق گوش دادن به توضیحات دانش جویان،بازخوردهای فراوانی به دست آورند،مدارک جامعی مبنی بر تأثیر کمک کردن (ICT ) بر روی پیشرفت دانش جویان وجود دارد این مدارک نشان می دهد که این ویژگیها ومزایا به روشی که استاد برای انتخاب کردن سازماندهی استفاده از منابع فاوا اتخاذ می کند بستگی دارد واین فعالیت ها با کارهای کلاسی وبا فعالیتهای خارج از کلاس تلفیق می شود.(جلالی،1381،ص157)
سیستمهای اطلاعاتی وارتباطی مدیریت
امروزه شاید در مدیریت کمتر واژه ای به اندازه«سیستم اطلاعاتی وارتباطی مدیریت» کاربرد داشته باشند.تقریباً بسیاری از سیستمهای کامپیوتری فعلی ادعای«سیستم اطلاعاتی وارتباطی»را دارند واغلب نیز معتقدند که سیستم آنها نوعی سیستم اطلاعات وارتباطات مدیریت به حساب می آید؛سیستم اطلاعاتی وارتباطی مدیریت باید به گونه ای طراحی شود که نوع اطلاعات وارتباطات را در اسرع وقت در اختیار مدیران قرار دهد وبه عبارت دیگر اطلاعات،بایستی نیاز مصرف کنندگان را برآورده سازد.(مهدوی،1379،ص180)
استاد وفناوری اطلاعات وارتباطات
پدیده نوی فناوری اطلاعات وتأثیری که بر جنبه های گوناگون داشته است به ظهور برخی تحولات بنیادی در روابط جوامع بشری منجر شده است.این پدیده با سرعتی چشمگیر خواسته های بشر را تحت تأثیر قرار داده ونیازهای جدیدی را به وجود آورده است،پدیده نوی فناوری اطلاعات وتأثیری که برجنبه های گوناگون زندگی داشته است(اینترنت3).
فناوری اطلاعات وارتباطات،دانش،مهارت وروش فنی در بهره مندی اطلاعات می باشدواستفاده از(IT ) به کمک فراگیران می تواند،در ارتباط با موضوعی خاص اطلاعات گسترده ای را جمع بندی ونتیجه این تشریک مساعی را در اختیار قرار دهد.تحقیقات نشان داده است که استفاده از IT به دانشجو فرصت تسلط بر فناوری وخود راهبردی می دهد استاد با تغییر نقش خود را انتقال دهنده به تسهیل کننده می تواند به ارائه محتوای اطلاعات به دانش جویان بپردازد واز طرف دیگر فعالیت های یادگیرنده را نتیجه آن یادگیری است تسهیل کند.(آذرنگ،1378،ص144)
علم ارتباطات وکنترل
مطالعه علم ارتباطات وکنترل در تمام رشته ها کاربرد زیادی دارد؛از طراحی ساز وکارکنترل واعضای مصنوعی گرفته تا مکانیزه کردن صنعت اما در نظر دامنه آن وسیعتر از این حداست،اگر قرن هفدهم و اوایل قرن هیجدهم عصر چرخ ومحور،اواخر قرن هیجدهم وقرن نوزدهم عصر ماشین بخار بود قرن حاضر عصر ارتباطات وکنترل است.(زرگر،اهری،1371،ص39)
امروزه علم ارتباطات از اهمیت شایانی برخوردار است ودامنه آن به زمینه های گوناگون علایق انسانی می رسد. بیشتر اصولاً موجودی ارتباطی است؛وارتباطات یکی از مهمترین فعالیتهای او به شمار می رود.
ودر عصر حاضر،پژوهشهای زیادی در جهت بهبود دستگاههای فنی وارتباطی به ویژه تلفن ورادیو صورت گرفته است.(همان منبع،ص55)
ارتباطات وفناوری اطلاعات در نظام آموزشی
درسال 1995 کمیسیون اروپا،گروه کارشناسان عالی رتبه ای برای تحلیل وجوه اجتماعی جامعه اطلاعاتی وارتباطی تشکیل داد بنابر نظر این گروه وبا تأکید آنان برتفاوت میان دسترس واستفاده از رایانه وشبکه اطلاع رسانی واینکه دسترسی به رایانه فقط برای بکار گیری آن برای دسترسی به منابع مادی واجتماعی مؤثر برزندگی روزمره حائز اهمیت است وشکاف دیجیتال از همین جا شکل می گیرد.اظهار داشتند که جامعه مبتنی براطلاعات است که عمومی شدن در استفاده از اطلاعات وداده ها ونوآوری سازمانی تجاری،اجتماعی،حقوقی همراه شده باشد وزندگی هم در حوزه کار وهم در حوزه تمامیت اجتماع تحول یافته باشد.(هدایتی،1383،ص22)
بنابراین از نظر این گروه کارشناسان اروپایی گزینش فناوری متضمن تحول در نهادهای اجتماعی نیز است، فناوری های جدید می تواند الگو ساختارهای اجتماعی واقتصادی جدید را پدید آوردند اما نمی توان فناوری ها را تنها نیرو تعیین کنند.آنها خاطر نشان ساختند که توسعه فنی فرایندی است که کلی نیازهای جدید وفناوری های جدید را هم در تعمل قرار می گیرند.آنها استدلال کرده اند سال 1995 با گسترش اینترنت وفناوری ارتباطی وبا افزایش کاربرد فناوری اطلاعات در جوامع وشناخت وبر روی وجوه گوناگون این پدیده با آغاز به کار طراح«رایانش، اطلاعات وارتباطات» پژوهش در حوزه اصلی است.(همان منبع،ص22)
برنامه ملی توسعه اطلاعات وارتباطات در آموزش
وزارت علوم وتحقیقات و فناوری،ورزش علوم وتکنولوژی ژاپن،نظام آموزشی را بخش مهمی ازاین کل واحد اجتماعی به شمار می آورد وبرنامه علمی برای هماهنگی با جامعه اطلاعاتی همراه با یکدیگر وزارتخانه به نخست وزیر ارائه داده است؛برنامه هایی بیشتر برپایه گسترش فناوری اطلاعات وارتباطات در دانشگاهها استوار است ودر برگیرنده توسعه شبکه توزیع اطلاعات،گسترش ارتباطات ماهواره ای گسترش روشهای آموزش حرفه ای اساتید وطراحی وترویج برنامه های درسی برای یادگیری وآموزش مبتنی بر شبکه وب- اساس یادگیری است در سال 1996 گزارش شورای مرکزی نظام آموزش عالی تحرک تازه ای به برنامه های توسعه فناوری اطلاعات وارتباطات بخشیده است.(سرکار آرایی،1381،ص67)
شورای مرکزی نظام آموزش عالی،شورای برنامه های آموزشی ودرسی ژاپن را مأمور کرد تا به این پرسش پاسخ دهد که اساساً در دنیای اطلاعات وارتباطات چه «چیزی ارزش آموختن وصرف وقت در دانشگاه را دارد؟» این شورا برپایه جهت گیرهای شورای مرکزی نظان آموزش عالی در گزارش 29 جولای 1998 خود، محورهای اساسی اصلاح برنامه های درسی ملی را منتشر کرد.برخی از مهمترین محورهای برنامه اصلاحی در ارتباط با توسعه فناوری اطلاعات وارتباطات در نظام آموزش عالی به شرح زیر است:
1-کاربرد فناوری اطلاعات وارتباطات در فرایند یاددهی- یادگیری.
2-تأکید برمهارتهای بهره گیری از دانش واطلاعات گذرا از آموزش وانتقال اطلاعات به آموزش وچگونگی یادگیری.
3-به کارگیری توانایی های شبکه جهانی اینترنت در فرایند یاددهی- یادگیری وآموزش از را دور مبتنی بر شبکه.
4-ایجاد امنیت برای دانشجویان درشبکه جهانی اینترنت.
5-پرورش حرفه ای اساتید همگام با گسترش فناوری اطلاعات وارتباطات در آموزش(همان منبع ،ص68).
عوامل مؤثر بر توسعه فناوری اطلاعات
در رشد وتوسعه فناوری اطلاعات عوامل مختلف دخیل بوده اند که عبارتند از:
1-رشد فناوری ریزپردازنده ها وکوچک شدن ابعاد آنها:
بعد از ساخت نخستین کامپیوتر که به اندازه یک فروشگاه بود،شاید کمتر کسی تصور می کرد که شرایط علمی وصنعتی تولید آن،باعث می گردد که روی میز هر منزلی یک کامپیوتر یافت شود در سال 1972 ریزپردازنده 8008 که حدود 100 ترانزیستور در آن بکار رفته بود تحولی در کنترل به وجود آورد که به تدریج ریزپردازنده های جدید پا به عرصه وجود گذاشته اند بطوری که با ورود کامپیوترهای نسل پنتیوم درسال 1989 که از ریز پردازنده،8048 در آن استفاده شده بود پیش از 100000 هزارترانزیستور در آن استفاده شده بود وبه ترتیب در کامپیوتر پنتیوم 2 وپنتیوم 3 این تعداد به حدود 10000000 وبیشتر از 10000000 میلیون ریز پردازنده رسید.(بصیرت،1384،ص81)
2-کاهش بهای کامپیوترها: نیز از مهمترین عوامل رشد فناوری اطلاعات است اگر چنین کاهشی در قیمت آن اتفاق نمی افتاد کاربردهای اجتماعی مبتنی برشبکه رشد نمی کرد واستفاده از این فناوری بسیار تأثیرگذار، ومحدود به سازمانها وشرکت های ثروتمند می بود.(همان منبع،ص82)
3-گسترش استفاده از کامپیوتر: به طوری که تعداد کامپیوترهای شخصی به ازای هر 100 نفر در ایتالیا 57 دستگاه ودر نروژ 112 دستگاه می باشد.(همان منبع،ص83)
4-توسعه شبکه های ارتباطی: بسیاری از کاربردهای کامپیوتر مانند خرید الکترونیکی ومبادله اطلاعات منوط به توسعه سیستم های ارتباطی بین آنها است به طور مثال می توان گفت که تعداد مشترکان تلفن ثابت درسال 1995 حدود 650 میلیون نفر بوده،وتعداد مشترکان تلفن همراه در همین سال به کمتر از 100 میلیون نفر می رسید.اما این تعداد در سال 2995 میلادی به 1200 میلیون نفر در تلفن ثابت و1800 میلیون نفر در تلفن همراه رسید.(زمانی،1388،ص62)
5-سرعت رشد اینترنت: رشد فناوری ارتباطی بدون ارتباط کامپیوتر به یکدیگر وایجاد شبکه ای بزرگ وجهانی به نام اینترنت کاربرد آن را محدود می کرد لکن عطش بشر برای داشتن ارتباطی بدون محدودیت مکانی وزمانی رشد سریع اینترنت را رقم زد.به دلیل خصایل ممتاز محیط اینترنت،ضریب نفوذ آن بیشتر از همه رسانه ها بوده است به گونه ای که می توان گفت تلفن در طی 74 سال،رادیو طی 38 سال،تلویزیون درطی 12 سال،وشبکه کابلی درطی 10 سال به 50 میلیون کاربرد دست یافته اند واینترنت به تنهایی درطی 4 سال به 50 میلیون کاربر دست یافت.(احسانی بصیرت،1386،ص121)
تأثیر فناوری اطلاعات بر اقتصاد وتجارت
فناوری اطلاعات در زمینه های مختلف تأثیر شگرف خواهد گذاشت.از نظر اشتغال توسعه این فناوری موجب ایجاد مشاغل جدید با کیفیتی نو وبرتر است.به عنوان مثال در استرالیا نرخ رشدشاغلان دراین بخش در فاصله سالهای 2000تا1996 بیش از 30% بوده است.درایرلند نرخ برابر 18% ودرفاصله سالهای 99تا92 می باشد ومتوسط سهم اشتغال فناوری اطلاعات وارتباطات در15 کشور عضو اتحادیه اروپا برابر 9/3 درصد بوده است از طرف دیگر با توجه به اینکه استفاده از فناوری اطلاعات موجب افزایش سود وبهبود وضعیت صنایع می گردد لذا باعث افزایش تولید ناخالص داخلی نیز خواهد بود همچنین از اواسط دهه 90 نشانه هایی از افزایش بهره وری حاصل از کاربرد فناوری اطلاعات در آمار دیده شده است.
این همه حکایت از تأثیر مثبت فناوری اطلاعات بر اقتصاد دارد قطع نظر ازاین دستاوردهای اقتصادی فناوری اطلاعات استفاده ازاین فناوری ساختار اقتصادی جوامع را به سوی اقتصاد دیجیتالی یا اقتصاد شبکه ای سوق می دهد.(جاویدان،1386،ص92)
اقتصاد دیجیتالی:
امروزه فناوری اطلاعات وارتباطات به عنوان یکی از زمینه های نوین به سرعت تأثیرگذاری بر اقتصاد است.دراقتصاد جدید که مبتنی برشبکه های کامپیوتری است محیط کار در حال تبدیل شدن به محیطی دیجیتالی است.چنین اقتصادی را با عنوان زیر نام می برند.:
1-اقتصاد دیجیتالی 2-اینترنتی 3-مبتنی برشبکه 4-مبتنی بر وب 5-اقتصاد جدید
به صورت ساده می توان گفت اقتصاد دیجیتال به اقتصادی می توان گفت که قسمت اعظم آن برپایه فناوری دیجیتال شامل شبکه های ارتباطی،کامپیوترها،نرم افزارها،وسایرفناوری های اطلاعاتی است.(زمانی،1388،ص104)
مؤلفه اکو سیستم اقتصاد دیجیتالی: واژه اقتصاد دیجیتالی گویای یک تحول اقتصادی است،تحولی که در کلیه مؤلفه های اقتصادی همچون محصولات،مصرف کنندگان،فروشندگان،واسطه ها،خدمات پشتیبانی،بازار وفرایندهای آن مؤثر خواهد بود.(همان منبع،ص21)
ویژگیهای فناوری اطلاعات
یکی از ویژگیهای مهمی که پدیده فناوری اطلاعات وارتباطات از آن برخوردار است،این است که باعث می شود ارتباط انسان با انسان،همچنین انسان با محیط تسهیل یافته وارتقاء یابد.فناوری اطلاعات وارتباطات به دلیل قدرت تحول پذیری و توانایی برقراری ارتباط پویا که می تواند با دانشجویان داشته باشد،از نقش مهمی در انتقال دانش برخوردار است.درباره تأثیر فناوری اطلاعات وارتباطات در حوزه تعلیم وتربیت دو دیدگاه وجود دارد.رویکرد اول که به رویکرد اصلاح گرا نام گرفته،براین باور است که اثر فناوری های جدید اطلاعات وارتباطات بر نظام آموزش عالی تدریجی بوده واین پدیده باعث می شود که آموزشی به شیوه سنتی،تنها به گونه ای کارآمد تر انجام شود.به عبارت دیگر ICT باعث تسریع اطلاعات در نظام آموزش عالی می شود.در کنار رویکرد،رویکرد تحول گرا مطرح است که معتقد به تحول زایی ICT در نظام آموزش عالی می باشد وبراین باور است که فناوری اطلاعات وارتباطات،ابزارها وحتی خط مشی ها واهداف تعلیم وتربیت را به صورت اساسی تغییر داده ومتحول می کند.این مقاله تلاش دارد با بیان نقش فناوری اطلاعات وارتباطات در حوزه تعلیم وتربیت،به بررسی تأثیر این پدیده بر روی برنامه درسی فواید فراوانی به همراه دارد.از جمله اینکه امکان بهره گیری از یک برنامه درسی تلفیقی را برای استاد ودانشجویان فراهم می آورد.این نوع برنامه درسی بیش از آنکه بخواهد دانش معینی را به دانشجویان القاء کند،زمینه ای را فراهم می کند که از طریق آن امکان شکوفایی قابلیتهای فردی اساتید وگسترش تجربه های فردی ومستقل آنها افزایش می یابد.(ماهنامه تخصصی IT، 1388،ص41)
عصر حاضر که عصر تغییر صنعتی به جامعه فراصنعتی یا جامعه اطلاعاتی لقب گرفته است،طبیعی است که اطلاعات،دانش وآگاهی بعنوان اساسی ترین دارائیها برای انسانها وجوامع بشری به حساب آید.رشد وگسترش فناوری اطلاعات وارتباطات (ICT) در جامعه امروز به حدی سرعت گرفته است که میزان توجه به آنرا بعنوان مهمترین شاخص توسعه یافتگی برای کشورهای درحال توسعه در نظر گرفته اند،ومعتقدند که عصر حاضر،دنیای متفاوتی خواهد بود که راهبری آنرا فناوری اطلاعات بر عهده خواهد داشت.ویژگی مهمی که پدیه فناوری اطلاعات از آن برخوردار است این است که باعث می شود ارتباط انسان با انسان وهمچنین انسان با محیط تسهیل یتفته وارتقا یابد.فناوری اطلاعات به دلیل تحول پذیری وقدرت تأثیر فراوانی که در رشد آموزشی،فرهنگی،اقتصادی،امنیت ملی،جهانی شدن وتعدیل مشکلات اطلاع رسانی سنتی دارد،یکی از پویاترین وبحث انگیزترین رشته های علم وفناوری محسوب می شود.البته این نکته را نیز نباید از نظردور داشت که فناوری اطلاعات(IT) به دلیل ویژگیهای خاصی که از آنها برخوردار است،همواره مورد سوء استفاده هایی نیز قرار گرفته است که این سوء استفاده ها،سوء تعبیرهایی را در زمینه بکار گیری از این پدیده موجب شده است.با این وجود باید به این مسئله اعتراف کرد که فناوری اطلاعاتی دارای قابلیتهای فراوانی به منظور انتقال دانش،تسهیل ارتباطات وتعاملات وسرعت بخشیدن به روند روبه رشد توسعه دانش واطلاعات می باشد که البته همه اینها در صورت بهره گیری صحیح از این پدیده امکان پذیر است.(همان منبع،ص42)
ماهیت فناوری اطلاعات وارتباطات
فناوری اطلاعات،واسطه ای است که امکان بیان طیف گسترده ای از اطلاعات،اندیشه ها،مفاهیم،وپیام ها را فراهم می کند.این پدیده به دلیل برخورداری از ویژگیهای متفاوت،دارای تعاریف گوناگونی است.فناوری اطلاعات به مجموعه ای از ابزار وروشها اطلاق می شود که به نحوی اطلاعات را در اشکال مختلف جمع آوری،ذخیره،بازیابی،پردازش وتوزیع می کند.فناوری اطلاعات در جهت گسترش توانمندیهای اندیشه انسان تکوین یافته است.اصطلاح فناوری اطلاعات را می توان از دو دیدگاه مورد مشاهده قرار داد.از دیدگاه اول، اصطلاح فناوری اطلاعات برای توصیف فنونی بکار می رود که ما را در ضبط،ذخیره سازی بازاریابی،انتقال ودریافت اطلاعات یاری می کند.از دیدگاه دوم،فناوری اطلاعات به مجموعه ای از ابزارها و روش ها گفته می شود که امکان تولید،پردازش وعرضۀ اطلاعات را برای کاربر انسانی فراهم می آورد.همچنین فناوری را می توان بعنوان یک فعالیت هدفمند بشری دانست که برای طراحی وساخت محصولات مختلف از آن بهره گرفته شده ونوع خاصی از دانش اطلاعاتی که فناوری برای حل مسأله علمی به صورت علمی بکار می برد،فناوری اطلاعات گفته می شود.فناوری اطلاعات به دلیل تحول پذیری وقدرت تأثیر فراوانی که در رشد اقتصادی،اجتماعی،امنیت ملی،جهانی شدن وتعدیل مشکلات اطلاع رسانی سنتی دارد،یکی از پویاترین وبحث انگیزترین رشته های علم وفناوری محسوب می شود.اهمیت این پدیده در حدی است که آنرا«همانند محور ومرکز مجموعه ای از فعالیتهای هدایت شده دانسته اند که کنترل مدیریت،بهره وری،تولید،آموزش وارتقای یک سیستم را با یک مرکزیت برعهده دارد» تعریف کرده اند در جای دیگر وبا افقی بالاتر در تعریف فناوری اطلاعات آورده است که: فناوری اطلاعات بیشتر یک استراتژی،اندیشه،فکر وابزار در حوزه انسانها است که با نوآوری همراه می باشد.درکنار تعاریفی که این پدیده را با نگاهی مثبت نگریسته اند باید توجه شود که آن از محدودیتهایی نیز برخوردار است.قرار گرفتن ویژگیهایی همچون شمول مفاهیم عمومی،پیچیدگی،سرعت، رشد،مقیاس های تعیین کننده ودرعین حال انعطاف پذیری و...نشان دهنده برخی محدودیتهای فناوری اطلاعات هستند که در بهره گیری از آن نمی توان این محدودیتها را از نظر دور داشت.(جاویدان،1386،ص134)
تأثیر فناوری اطلاعات وارتباطات در برنامه درسی
اگر چه که تعاریف متعددی در رابطه با برنامه درسی وجود دارد اما در تعریفی ابتدایی وساده می توان آنرا عبارت از موضوعات ومواد درسی دانست که باید توسط استاد به دانشجویان تدریس شود.در این رابطه الکساندر وسیلور برنامه درسی را نقشه ای دانسته اند که در آن فرصتهای مناسب یادگیری برای رسیدن به هدفهای کلی وجزئی مربوط به آن برای جمعیت معین فراهم می شود.دکتر شریعتمداری معتقد است که کلیه تجربیات،مطالعات،بحث ها،فعالیتهای گروهی وفردی وسایر اعمالی که شاگرد تحت سرپرستی وراهنمایی دانشگاه انجام می دهد،برنامه درسی نام دارد.برنامه درسی را می توان دستور کار آموزش دانست،آن طرح کلی وکلان فعالیت آموزشی است که محتوای دوره،انتظارات یا خواسته های فراگیران،روش تدریس محتوا،روشهای تسهیل فرایند یادگیری،نحوه ارزشیابی میزان یادگیری وحتی چارچوب زمانی فعالیتهای آموزش را مشخص می کند.بطور کلی برنامه درسی مشخص می کند که چه مطالبی باید آموزش داده شود واین مهم، چگونه وبا چه روشی باید انجام گیرد(كاملي فر،1380،119)..
بررسی روند تحولات برنامه درسی حکایت از این دارد که توجه به برنامه درسی به عنوان یک حوزه تخصصی وبه عنوان محصول فرایند برنامه ریزی درسی،عملاً دراوایل قرن 20 وبا انتشار کتاب برنامه درسی توسط فرانکلین بوبیت آغاز شد. درطول این زمان تاکنون محتوای برنامه درسی در اثر تحولات گوناگون،تغییرات بسیاری را پذیرفته وهمواره،در خدمت نظام ها وحکومتها برای دستیابی به اهداف وآرمان هایشان بوده است.تدوین برنامه درسی ازفرآیندی پیروی می کند که این برنامه شامل نه مرحله است: (اسلامي،1387،ص122)
مرحله اول ،تعیین نیازهای آموزشی: برای آنکه محتوای برنامه درسی بتواند از سوی فراگیران پذیرفته شود،می بایست یک تجزیه وتحلیل مناسب از نیازها صورت گیرد.برای این منظور می توان به بررسی تفاوت ویا ناهمخوانی میان عملکرد مطلوب وعملکرد واقعی فراگیران پرداخت تا درنتیجه آن نیازها جهت تکمیل یا اصلاح برنامه درسی مشخص گردد.
مرحله دوم،تعیین اهداف آموزشی: پس از آنکه نیازهای آموزشی مشخص شدند.مورد تشریح قرار می گیرند تا از طریق آن اهداف آموزش مشخص شوند.اهداف آموزشی تعیین کننده جهت فعالیتهای آموزشی هستند تا از این طریق بتوانند نیازهای آموزشی را مرتفع سازند.
مرحله سوم،سازماندهی محتوای آموزشی: هریک از اهداف آموزشی دارای اطلاعات خاصی هستند که برنامه ریز آموزشی می تواند آنها را در فعالیت آموزشی منظور کند تا فراگیران بتوانند برای تحقق اهداف آموزشی،براساس آنها عمل کنند. سازماندهی محتوای آموزشی این امکان را فراهم می آورد که تک تک جزئیات درس مورد برنامه ریزی قرار گیرد.
مرحله چهارم،انتخاب فنون وروشهای آموزشی: از طریق تعیین فنون وروشهای مناسب آموزش،زمینه های لازم برای یادگیری اثر بخش محتوای آموزشی برای فراگیران فراهم می شود.انتخاب فنون وروشهای مناسب آموزش به استاد کمک می کند تا بتواند یک رهیافت یا راهبرد مؤثر را برای اجرای آموزش مورد استفاده قرار دهد.
مرحله پنجم،شناسایی منابع آموزشی مورد نیاز: دراین مرحله،استاد باید مشخص کند که چه منابع وامکاناتی برای ارائه آموزش مورد نیاز است.بعلاوه او،باید هم نوع تسهیلات،تجهیزات ومواد مورد نیاز را تعیین کند وهم باید نوع پشتیبانی مورد نیاز اداری ونیروی انسانی را مشخص سازد.
مرحله ششم،تهیه طرح درس: بعبارت دیگر،تنظیم یک طرح مناسب که در آن اهداف آموزشی،محتوای آموزش،روشهای آموزش ومنابع آموزشی در کنار هم تنظیم شده اند.این طرح بعنوان یک سند مکتوب است که چگونگی برنامه ریزی برای هدایت روند آموزش را به استاد نشان می دهد.
مرحله هفتم،تهیه مواد کمک آموزشی: مواد کمک آموزشی،عبارت از هرآن چیزی است که به استاد کمک می کند تا در تدریس محتوای آموزشی به فراگیر در یادگیری مطالب،به نحو مؤثر تری عمل نماید.
مرحله هشتم،تهیه آزمونها وروشهایی برای سنجش میزان یادگیری فراگیر: ارزیابی فراگیری محتوای آموزشی توسط فراگیران این امکان را به استاد می دهد که بتواند اصلاحاتی درنحوه تدریس وروش کار خود بوجود آورد تا درنتیجه آن فرآیند یاددهی- یادگیری به شیوه بهتری انجام گیرد.
مرحله نهم،آزمایش وبازنگری آموزش: در این مرحله ارزشیابی مناسبی از مواد آموزش وسنجش کیفی میزان دقت فنی آنها صورت می گیرد وامکان بازنگریمحدود وانجام اصلاحات مورد نیاز برای استاد فراهم می سازد.(ابراهیمی،1387،ص81)
برنامه ریز آموزشی برای ادغام فناوری اطلاعات ارتباطات در برنامه ریزی درسی به سه نوع فعالیت می پردازد:
1-فعالیتهای توسعه ای:
- با همکاری درون دانشگاه درباره راهبردها ومنبعی که ICI رابا فضای کلاس درس هماهنگ می کند،مشورت می نماید.
- ازمنابع واطلاعات الکترونیکی به منظور برنامه ریزی جهت استفاده از ICI درکلاس درس کمک می گیرد ورابطه با آن به پژوهش می پردازد.
- برای بهبودعملکرد اساتید در زمینه استفاده از استانداردهای بکار گیری ICI درکلاس درس،بازخوردهایی را ایجاد می کند.
- به منظور یکپارچه سازی(هماهنگ کردن) ICI با فعالیتهای درون کلاس برای رسیدن به خروجی های علمی، برنامه ریزی می کند.
- از رویکردهای متنوعی(همچون حرفه ای کردن همکاران) برای دسترسی به منابع ICI در سطح کلاس درس استفاده می کند.
- اثر بخشی استفاده از ICI در واحدهای کار کلاسی را مورد ارزشیابی قرار می دهد.
- با نگرشی مثبت،اجازه می دهد که دانشجویان،اطلاعات مربوط به نیازهایشان را جستجو کنند.(از طریق منابعICI) واز ICI به صورتهای مختلف در واحدهای کار کلاسی استفاده می شود.(آصفی زاده،1385،ص83).
2-فعالیتهای نوآورانه:
-گفتگوهای تخصصی را با همکارانش فراهم می کند تا از طریق راه اندازی اینگونه بحثهای مؤثر،گروه منسجمی را در دانشگاه بوجود آورد.
- در کارگاه های آموزشی مربوط به کاربردهای ICI در برنامه درسی شرکت فعال دارد.
- نیازها را شناسایی کرده وبراساس آنها منابع شبکه اینترنت را تعیین می کند ومیزان برخورداری آنها از واحدهای کار کلاسی مناسب را ارزیابی می کند.
- راهبردهای مشارکت جویانه ومتنوعی را برای ایجاد هماهنگی در بهره گیری از ICI بکار می بندد.
- دانشجویان را به فعالیتهای چالش انگیز شناختی در زمینه بکار گیری مداوم ICI مشغول می کند.(همان منبع،1385،ص84)
3-فعالیتهای رهبری:
-کارگاههای آموزشی مربوط به ICI که در آنها موضوعاتی چون نیازهای یادگیری،برنامه ریزی درسی ومدیریت کلاس درس هم ردیف شده اند را رهبری می کند.
- اساتید را در زمینه فعالیتهای تخصصی،هدایت می کند.
- بعنوان یک دوست منتقد اقدام پژوهشی را لازمه استفاده از ICI در دانشگاه می داند،عمل می کند.
- اداراکات سطح بالایی از ICI را پرورش می دهد تا از این طریق،تفکر توسعه یافته ومنظم به همراه ادبیاتی انتقادی مورد حمایت قرار گیرد.(اینترنت 2)
ویژگیهای برنامه درسی که با فناوری اطلاعات وارتباطات آمیخته شده است: پیش از آنکه به بررسی ویژگیهای یک برنامه درسی که با فناوری اطلاعات وارتباطات آمیخته شده است،پرداخته شود،لازم به اشاره است که تحقق چنین برنامه ای بدون برنامه ریزی مناسب جهت توسعه مهارتها وبالندگی اساتید امکان پذیر نیست.به عبارت دیگر،پیش شرط بهره گیری از فناوری اطلاعات وارتباطات در برنامه درسی اینست که ابتدا اساتید از فنون بهره گیری از چنین پدیده ای آگاهی یابند.درصورتی که این بسترسازی انجام نگیرد یا بطور ناقص انجام شود،نمی توان امید داشت که ورود فناوری های جدید بتواند موجب تحول در برنامه درسی وبطور کلی فرایند آموزش شود.بلکه ممکن است صدماتی همچون ایجاد فاصله هرچه بیشتر میان اساتید ودانشجویان را سبب شود.درادمه به ویژگیهای یک برنامه درسی که بخوبی در آن از فناوری اطلاعات وارتباطات استفاده شده است،
اشاره می شود: (غفاریان،1386،ص56)
1-امکان بهره گیری از یک برنامه درسی تلفیقی را فراهم می آورد:منظور از برنامه درسی تلفیقی برنامه ای است که به نحوی فرصت لازم برای یادگیری تلفیقی یا مطالعه تلفیقی توسط آن فراهم می شود.دربرنامه درسی تلفیقی دیوارهای بلند ومستحکم میان موضوعات ومواد درسی در رشته های مختلف کوتاهتر ومنعطف تر می گردد.این نوع برنامه بیش از آنکه بخواهد دانش معینی رابه دانشجویان القاء کند،به دنبال فراهم کردن زمینه های لازم برای شکوفایی قابلیتهای فردی دانشجویان وگسترش تجربه های فردی ومستقل آنها می باشد.(بصیرت،1386،ص114)
2- میزان اهمیت واعتبار محتوای برنامه درسی را افزایش می دهد: گسترش روز افزون دانش در عصری که تحت عنوان«انفجار دانش» نامیده شده است وقابلیت فناوری های جدید اطلاعات وارتباطات در انتقال دانش سبب شده است که در هر لحظه نظریه های علمی جدیدتری مطرح شود که نسبت به دانش قبلی از اعتبار بیشتری برخوردارند.بنابراین بهره گیری از علوم ودانش روز که بواسطه فناوری های اطلاعات وارتباطات صورت می پذیرد،باعث می شود که محتوای برنامه درسی به گونه ای تنظیم شود که از درجه اعتبار واهمیت بیشتری برخوردار باشد.(همان منبع،ص115)
3- افزایش میزان علاقمندی فراگیران را به همراه دارد: برنامه درسی که بر اساس نیازهای واقعی فراگیران تعیین شده است به گونه ای وافر،علاقه آنها را جهت یادگیری بیشتر افزایش می دهد.فناوری های جدید،این ویژگی را دارند که به دلیل متنوع بودن وبرخورداری از حجم بالای اطلاعات،بتوانند نیازهای گوناگون فراگیران راتحت پوشش قرار داده وباعث افزایش علاقمندی آنان به محتوای برنامه درسی گردد.(زمانی،1388،ص112)
4- ارائه دانش با ساختاری مناسب: بهره گیری از فناوری اطلاعات وارتباطات در تنظیم برنامه درسی،این امکان را فراهم می کند که بتوان اطلاعات علمی موضوع مورد نظر خود را در حد مناسب در اختیار داشته باشند.به عبارت دیگر فناوری های جدید باعث می شوند که محتوای غنی از دانش مورد یادگیری در برنامه درسی،در اختیار فراگیران قرار گیرد.(همان منبع،ص112)
5- میزان سودمندی برنامه درسی را افزایش می دهد: میزان کارایی وکاربرد برنامه درسی در حقیقت سودمندی آن برنامه را مشخص می کند.برنامه درسی که بتواند دانش ومهارتهای به روز واساسی فراگیران را جهت کسب مشاغل آینده فراهم کند،یا آنان را در مهارت آموزی یاری کند،قطعاً از سودمندی بیشتری برخوردار است.(سکائیان،1385،ص62)
6- افزایش میزان یادگیری را به همراه دارد: برنامه درسی که متناسب با رشد ذهنی،جسمی،روانی یا عاطفی فراگیران تنظیم شده باشد ودر آن به تفاوتهای فردی فراگیران توجه شده باشد،می تواند موجب افزایش یادگیری فردی فراگیران شود.فناوریهای جدید این امکان را فراهم می آورد که بتوان بوسیله آنها،محتوای برنامه درسی را متناسب با ویژگیهای فردی فراگیران تنظیم کرد.واز این طریق باعث افزایش میزان یادگیری آنها شد.(همان منبع،ص63)
7- فناوری های اطلاعات وارتباطات،انعطاف پذیری برنامه درسی را موجب می شود: محتوای برنامه درسی باید به گونه ای باشد که فراگیران بتوانند براساس مهارتهای مورد علاقه خود،به تسهیل وکسب دانش بپردازند.محتوای برنامه درسی که در آن انواعی از امکانات به گونه ای استفاده شود که باعث افزایش انگیزه وتوانایی فراگیران شود،بسیار مهم است.فناوری های جدید باعث می شوند که برنامه درسی از قدرت انعطاف پذیری مناسب برخوردار بوده وبتواند انگیزه وتوجه تمام فراگیران را جهت یادگیری محتوای مورد آموزش جلب نماید.(مظفری عاطفی،1387،ص14)
فناوری تدریس بعنوان بخشی از برنامه درسی:
فناوری تدریس مکانیزم فرایندهای آموزشی در موقعیتهای کلاس درس،سطوح تدریس،تئوریهای تدریس،عملکردهای اصلی تدریس وتعیین روابط بین تئوریها وعملکردهای تدریس را شامل می شود.(همان منبع،ص14)
کاربرد فناوری اطلاعات وارتباطات در آموزش
یادگیری الکترونیکی: فناوری اطلاعات وارتباطات برجنبه های متعدد زندگی بشر از جمله آموزش ویادگیری تأثیرگذارده است.استفاده از فناوری اطلاعات در محیط های یادگیری مفهوم نوی را پدید آورده است که آموزش الکترونیکی نام دارد.دراین مقاله مفهوم،دیدگاه ها واصول یادگیری الکترونیکی شرح داده شده است.
استفاده از فناوری های جدید اطلاعاتی وارتباطی مانند اینترنت وسیستم های چند رسانه ای به منزله ی ابزارهایی برای بهبود کیفیت آموزش ویادگیری از طریق ارائه تسهیلاتی برای دسترسی آسان به منابع وخدمات آموزشی ونیز فراهم آوردن ساز وکارهایی چون تعامل وهمکاری از راه دور که یادگیری الکترونیکی نامیده می شود،سیستم های آموزشی را توانا کرده تا بتوانند آموزش خود را در گستره ی وسیعتری ارائه دهند.یادگیری با آموزش الکترونیکی که محصول به کارگیری فناوری اطلاعات وارتباطات در حوزه آموزش است،نوع جدیدی از آموزش است که در آن نیازی به حضور دانشجویان وکارآموزان در کلاسهای برنامه ریزی شده نیست.(اینترنت3)
(یادگیری الکترونیکی را می توان استفاده نظامند از فناوری اطلاعات وارتباطات در تدریس یادگیری دانست).به طور کلی یادگیری الکترونیکی مفهومی است که بیانگر بکارگیری فناوری های اطلاعاتی وارتباطی مانند اینترنت وسیستم های چند رسانه ای به مثابه ابزارهایی برای بهبود کیفیت یادگیری از طریق ارائه ی تسهیلاتی برای دسترسی آسان به منابع وخدمات آموزشی وفراهم کردن سازوکارهایی چون تعامل وهمکاری از راه دور است.دراین صورت با بهره گیری از فناوری ها ورسانه های دیجیتالی برای ارائه حمایت وبهینه سازی تدریس،یادگیری،سنجش وارزشیابی محیط یادگیری پدید می آید که از محیط های یادگیری سنتی متمایز است.برای آنکه مفهوم یادگیری الکترونیکی وحوزه هایی که زیر پوشش آن قرار می گیرد بهتر مشخص شود،ذکر چند مثال مفید خواهد بود:
1-پژوهش با استفاده از شبکه ی جهانی وب،کتابخانه های دیجیتالی وپایگاه های اطلاعاتی.
2-بهره گیری از مواد یادگیری تعاملی(بعضی اوقات چند رسانه ای).
3-کارگروهی از طریق امکاناتی چون کنفرانس های الکترونیکی وگفتگوی اینترنتی.
4-سخنرانی یا بحث گروهی از طریق کنفرانس های ویدیویی،مدیریت دوره های الکترونیکی.
ممکن است این سژال به ذهن بسیاری از افراد برسد که با وجود شیوه های رایج یادگیری در آموزش،چه لزومی دارد که به یادگیری الکترونیکی بپردازیم؟ (ماهنامه پژوهش اطلاع رسانی،1388)
می توان به چند عامل اشاره کرد که بهره گیری از توانایی وقابلیت یادگیری الکترونیکی را سبب می شود:
1-عوامل ملی: عواملی چون افزایش تعداد داوطلبان ورود به مؤسسات آموزش عالی،پراکندگی افراد ونامتجانس بودن آنها،نیاز به آموزش ضمن خدمت و...سبب می شوند که نیاز به الگوی آموزشی جدید برای یادگیری احساس شود.
2-عوامل ساختاری: بخشی از عوامل مربوط به استفاده از یادگیری الکترونیکی به ویژگیهای این نوع آموزش مربوط می شود.
برخی از عوامل ساختاری عبارتند از:
1-انعطاف پذیری یادگیری الکترونیکی در مقابل نیاز یادگیرندگان وامکان دسترسی هرچه بیشتر یادگیرنده به منابع ومواد آموزشی.
2-کارایی زیاد سیستم های یادگیری الکترونیکی برای مدیریت تعداد زیادی از یادگیرندگان وکاهش هزینه های آموزشی.
3-ایجاد فرصت های آموزش ویادگیری از طریق آموزش از راه دور.
4-بهبود کیفیت یادگیری وتدریس با بهره گیری از امکانات متنوع و روش های خلاق ومؤثر.(آرتور وهمکاران،2008،ص165)
اصول اساسی یادگیری الکترونیکی
فرصت هایی که فناوری اطلاعات وارتباطات برای آموزش به وجود می آورد،متخصصان آموزش را به باز اندیشی ماهیت یادگیری وبازمهندسی فعالیتهای آموزشی وادار می کند.محصول این بازمهندسی تغییر نقش اساتید از (ارائه کنندۀ اطلاعات) به (تسهیل کنندۀ یادگیری) در خلال رویکرد یادگیرنده محوری در آموزش است.یادگیرنده محوری وفعال بودن یادگیرنده از جمله اصولی به شمار می آیند که در یادگیری الکترونیکی نیازمند توجه اند.یادگیرنده محور بودن،مفهوم کلیدی یادگیری الکترونیکی است وفعال بودن یادگیرنده را نیز شامل می شود.(مرادی پور،1387،ص191)
سه دیدگاه برای یادگیری الکترونیکی وجود دارد که اولین آنها دیدگاه الکترونیکی است.یادگیری الکترونیکی ارائه ی محتوا از طریق اینترنت- نوار ویدئویی – ماهواره- تلویزیون- دیسک فشرده و.... است دیدگاه دوم دیدگاه اینترنتی است که تنها به عامل اطلاعاتی جهانی یعنی اینترنت توجه می شود.سومین دیدگاه،دیدگاه افسانه ای است که به اعتقاد برخی افراد یادگیری الکترونیکی (آموزش بدون زمان خاص ومداوم است که دارای سرعت فوق العاده زیادی است).(همان منبع،ص167)
فناوری تدریس به عنوان یک مفهوم در چهار مؤلفه به خوبی طبقه بندی شده است این مؤلفه ها عبارتند از: نیروی انسانی(منابع انسانی) روش ها،مواد ورسانه ها می باشد.روش(متد)، دلالت براین که استفاده از توصیه های مفیدی همچون یادگیری برنامه ریزی شده،تدریس گروهی،تدریس با موضوعات تخصصی،سیستم آموزش فردی (مبتنی بر فرد) و... دارد.مواد شامل مواد آموزشی،کتابهای درسی برنامه ریزی شده کتابهای راهنما،مواد آموزشی متنی که محتوای منابع ومواد آموزشی را در معرض دسترسی یادگیرنده قرار می دهد،می شود.رسانه ها نیز شامل رسانه های شنیداری یا دیداری یا هر دوی آن است،همچون رادیو،کاست ها،فیلم ها،برنامه های آموزشی تلویزیونی که به عنوان مکمل های تدریس برای افزایش اثربخشی وارتقاء بیشتر یادگیری محسوب می شوند.لازم به توجه است،هرچه قدر روشها،مواد یا رسانه ها وجود داشته باشند،آنها نیازمند نیروی انسانی(منابع انسانی) مناسب برای بکارگیری آنها در محیط یادگیری تدریس هستند.بنابراین چهار مؤلفه مورد نظر تشکیل حلقه های متوالی وکاملی را از ورودیها یا وسایل تسهیل کننده(تدریس) درفناوری تدریس به عنوان بخشی از فناوری برنامه درسی می تواند نقش مهمی در اثر بخشی آموزش ایفا کند.تحولات صورت گرفته در چند دهه اخیر به ویژه توسعه فناوری های اطلاعات وارتباطات سبب شده است که فناوری نوین تدریس از رویکردهای متفاوت وتوسعه یافته نسبت به فناوری سنتی تدریس برخوردار شود که در ادامه به مقایسه آنها می پردازیم.(اینترنت4).
فناوری نوین تدریس:
1-اساس آن بر روی اصول واکتشافات علمی جدید است.
2-تأکید بر توسعه قدرت تفکر انتقادی یادگیرنده است.
3-ازتیم تدریس استفاده می کند.
4-دلالت بر فعالیتهای گروهی دارد.
5-ازفنون آموزش متناسب با هریک از یادگیرندگان استفاده می کنند.
6-اهداف تدریس به وضوح تعیین می شود.
7-مواد تدریس به طور کامل فراهم شده اند.
8-زمان مناسب برای استاد جهت به کارگیری مواد آموزشی بسیار مناسب با قابلیتهای دانشجویان تعیین می شود.
9-نقش استاد در تدریس به عنوان عامل اصلی درس نیست،اما برای مدیریت محیط آموزشی،شناخت دانشجویان به استفاده مستقیم از منابع در دسترس، نقش اصلی دارد.
10-مواد آموزشی به کار گرفته شده در کلاس درس شامل رسانه های جدید وفنون اندازه گیری نوین است که آنها به خوبی هماهنگ شده اند.
11-اهداف آموزشی در معرض بازنگری ومرور مداوم هستند.
12-هدف از ارزشیابی دانشجو کمک به دانشجو از طریق فراهم کردن بازخوردهایی بر عملکرد،تشخیص نقاط ضعف وقوت وفراهم کردن اطلاعات برای تصمیم گیریهاست.
13-تدریس به صورت دانشجو محور است.
14-محیط کلاس آزاد وخودانگیز است.(انصاری زاده،1384،ص91)
فناوری سنتی تدریس:
1-پایه آن بر روی تکنیک های (فن های ) قدیمی تدریس است.
2-تأکید آن بر حفظیات است.
3-تدریس توسط شخص استاد (یک فرد) انجام می شود.
4-گوش دادن به سخنرانی اساتید در کلاس مرسوم است.
5-از یک فن عام برای تدریس به همه یادگیرندگان استفاده می شود.
6-اهداف تدریس معمولاً مبهم است.
7-تدارکات کمی از پیش صورت گرفته است.
8-تدریس استادمحور است.
9-استاد مسئول همه مسائل وموضوعات است.
همان طور که در تعارض برنامه درسی اشاره شد،برنامه درسی نقشه ای است که درآن فرصت های مناسب یادیگری برای رسیدن به هدفهای کلی وجزئی مشخص،برای گروهی از فراگیران فراهم می شود.همچنین اشاره شد که برنامه درسی طرح کلان وکلی فعالیت آموزشی است که محتوی دوره انتظارات یا خواسته های فراگیران(متناسب با نیروها)،روش تدریس محتوا،روشهای تدریس فرایند یادگیری،نحوه ارزشیابی میزان یادگیری وحتی چهارچوب زمانی فعالیتهای آموزشی را مشخص می کند برای آنکه برنامه درسی از قابلیت اثر بخشی لازم برخوردار باشد،عوامل مختلفی می بایست در کنار هم قرار گیرند،پدیده فناوری اطلاعات وارتباطات این توانایی را دارد که نه بعنوان یک ابزار بلکه بعنوان یک زمینه ساز تحول ونوآوری در کار آموزش مطرح می شود.در جهانی که به سوی دهکده حرکت می کند دیگر به رویه های سنتی انتقال دانش همچون متن،ورقه،تمرین ومانند آن نمی توانند توجه جوانانی را که در جهان اشباع شده از رسانه ها به سر می برند را به خود معطوف کنند با این وصف،به نظر ضروری می رسد که تعلیم وتربیت وعناصر همچون برنامه درسی نیز متناسب با تحولات پیرامونی دچار تحول شده وتغییر یابند.بهره گیری از پدیده های فناوری اطلاعات وارتباطات در برنامه درسی فواید فراوانی است فناوری اطلاعات،امکان بهره گیری از یک ساختارمندی را در اختیار فراگیران قرار می دهد افزایش میزان اهمیت واعتبار محتوای برنامه به محتوی برنامه درسی،از دیگر فواید بهره گیری از فناوریهای جدید در تنظیم برنامه درسی است انعطاف بخشی به محتوای برنامه درسی،افزایش میزان علاقمندی فراگیران وافزایش سودمندی برنامه درسی از دیگر فواید هستند که استفاده از فناوری های جدید رسیدن به آنها را ممکن می سازد اما لازم به توجه است که این پدیده محدودیت ها ومعایبی را نیز دارد از جمله به کارگیری فناوری های اطلاعات در آموزش می تواند باعث ایجاد فاصله میان استاد ودانشجو گردد برای اینکه نظام آموزش عالی دچار چنین معایبی نگردد نیازمند بسترسازی علمی وفرهنگی مناسب جهت بهره گیری هر چه بیشتر وبهتر فناوری اطلاعات وارتباطات در آموزش می باشد.بنابراین ضروری است که به موازات اینکه محتوای برنامه درسی در جهت گیری فناوری اطلاعات وارتباطات دچار تغییر می شود،فرایند بسترسازی علمی وفرهنگی آن نیز به اجرا گذاشته شود.(انصاری زاده،1384،ص94)
عملکرد ونگرش
عملکرد عبارتست مجموع رفتارهای در ارتباط با شغل که افراد از خود نشان می دهند(گریفین،1375)
عملکرد شغلی را می توان به عنوان مجموع ارزش های مورد انتظار سازمان از رویدادهای رفتاری که یک فرد در طول یک دوره زمانی استاندارد انجام می دهد تعریف می شود(شکرکن،1379)
عملكردشغلی عبارت است از مجمومه اي از اقدامات وفعاليت هايي كه از طرف كاركنان در جهت نيل به اهداف از پيش تعيين شده سازمان انجام مي گيرد و از شاخص هاي متعددي مانند رضايت شغلي، تعهد، توانايي،انگيزشي،كارايي و... تشكيل شده است(مقیمی،1379)
عملکرد شغلی عبارتست از محصول و بازده افراد در رابطه با عملی که انجام می دهند ،بعبارتی عملکرد همان کار واقعی افراد با توجه به شرح وظایفش می باشد .(ساعتچی،1379).
ارزیابی عملکرد کارکنان و مدیران هر موسسه بزرگ و یا مجموع کارکنان موسسات دولتی که تحت عناوین تعیین شایستگی، ارزیابی عملکرد و نظیر اینها در تئوری و عمل مطرح میشود ازجمله ابزارها و وسایل موثر در مدیریت منابع انسانی است که با اعمال صحیح این ابزار نه تنها هدفها و ماموریتهای سازمان با کارایی مطلوب تحقق مییابد، بلکه منافع واقعی کارکنان و جامعه نیز تامین میشود. با همه اهمیتی که از لحاظ علمی و عقلی برای ارزیابی کارکنان میتوان قائل شد، با توجه به برخورد بیتفاوت با این اقدام مدیریتی، در بیشتر سازمانها، مخصوصا در موسسات دولتی، نه تنها انجام ارزیابیها ناموفق بوده، بلکه به دلایل مختلف مورد انتقاد کارکنان و حتی مدیران واقع شده است. ارزیابی امر مداومی است که همواره باید در کارها رایج باشد. مردم خودشان بدون اینکه متوجه باشند به طور مداوم به ارزیابی مشغول هستند. آنها در مورد پدیدههای اطراف خود اظهارنظر و داوری میکنند. برای مثال "چه هوای دلپذیری!" یا "چه کارمند وقتشناسی" اینگونه داوریها خیلی پراکنده است و براساس اطلاعات محدود صورت میگیرد. مدیر اگر قصد دارد در کارش بهبود یابد و هدفهای سازمان محقق شود، ناگزیر است ارزیابی کاملتر و دقیقتر از کار خویش و عملکرد کارکنانش به عمل آورد. ارزیابی عملکرد یکی از مسائل مهم مدیریت منابع انسانی است و از خطیرترین وظایف مدیران و سرپرستان است(جمشیدیان،1386).
اهمیت و ضرورت این مهم در فرهنگ و تعالیم اسلامی ما نیز به زبان آیات و احادیث بیان شده است. ازجمله : خدایی که مرگ و زندگی را آفرید که شما بندگان را بیازماید تا کدام نیکوکارتر و خلوص اعمال بیشتر است و او مقتدر و آمرزنده گناه بندگان است. (سوره ملک آیه ۲) یا "مرد با عملش امتحان میشود نه با سخنش" (مولای متقیان علی "ع")یا "نباید نیکوکار و بدکار نزد تو به یک پایه باشند که آن، نیکوکاران را از نیکویی کردن بیرغبت میسازد و بدکاران را به بدی کردن وامیدارد. هر یک از ایشان را به آنچه گزیده جزا ده" (فرازی از نامه علی (ع) به مالک اشتر). علاوه بر آن از دیدگاه سازمانی ارزیابی عملکرد یک وظیفه ضروری و قانونی برای هر سازمان است. در یک سازمان هر فرد برای پیشرفت و نیل به اهداف تعیین شده شغل نیاز به آگاهی از موقعیت خود دارد. این آگاهی موجب میشود که او از نقاط قوت و ضعف عملکرد و رفتار خود مطلع شود و تمهیدات لازم را برای اثربخشی بیشتر کوششهایش بکار برد. سازمانها نیز به شناخت کارآیی کارکنان خود نیاز دارند تا بر اساس آن وضعیت نیروی انسانی خود را بهبود بخشند و بدین طریق بر حجم تولید و ارائه خدمات خود بیفزایند و در روند حرکتهای خود تحولات مثبت ایجاد کنند. کسب این شناخت و آگاهیها از طریق ارزیابی عملکرد امکانپذیر است. (جمشیدیان،1386).
مفهومشناسی عملکرد
عملکرد عبارتست از تعیین درجه کفایت و لیاقت کارکنان از لحاظ انجام وظایف محوله و قبول مسئولیتها در سازمان که این ارزیابی باید به طور عینی و منظم انجام پذیرد. به بیان دیگر ارزیابی عملکرد یعنی سنجش نسبی عملکرد انسانی در رابطه با نحوه انجام کار مشخص در یک دوره زمانی معین در مقایسه با استاندارد انجام کار و همچنین تعیین استعداد و ظرفیتهای بالقوه فرد به منظور برنامهریزی در جهت به فعلیت درآوردن آنها.ارزیابی تلاشی است برای به دست آوردن اطلاعات عینی و معتبر در مورد عملکرد و رفتارهای شغلی کارکنان و در نتیجه سازمان. این اطلاعات پایه و اساس تصمیمگیری و قضاوت در مورد افراد خواهد بود. در مباحث مدیریت مفهوم ارزیابی نیروی انسانی تحت عناوین و واژههای مختلفی ازجمله ارزیابی، ارزیابی لیاقت، ارزشیابی، قیمتگذاری و ارزیابی، گزارشهای نحوه انجام کار، ارزشیابی عملکرد، ارزشیابی کارکنان، ممیزی کردن و معاینه و ممیزی به کار رفته است. ارزیابی عملکرد فرایندی است که توسط آن مدیران و سرپرستان رفتار کارکنان را مشاهده و بررسی میکنند تا بتوانند بازخوردهای لازم را درباره نقاط قوت و ضعف رفتارشان به آنها ارائه کنند(بازرگان،1379).
عملکرد بر این منطق استوار است که اگر کارکنان از اطلاعات مربوط به رفتارهای مثبت و منفی خود آگاه شوند، انجام فعالیتها بهبود مییابد. روشن است که بهرهوری کارکنان را نمیتوان با دقت اندازهگیری کرد. بنابر این ادعا میشود که ارزیابی عملکرد کارکنان به تنهایی و به صورت مجرد، ابزار مفیدی نخواهد بود، مگر اینکه دربرگیرنده تقدیر و حقشناسی از سرمایه انسانی از طریق تهیه و تدوین طرحها و برنامههای توسعه منابع انسانی باشد. چون حدود هفتاد درصد منابع سازمانها را سرمایههای انسانی تشکیل میدهد، بنابراین میتوان پیشبینی کرد که با تنظیم و اجرای برنامههای توسعه منابع انسانی، عملکرد مالی یک سازمان یا شرکت بهبود یابد. یکی از فنون مورد استفاده مدیران برای تاثیرگذاری بر رفتار فرد، ارزیابی است. انگیزه کارکنان برای فعالیت، افزایش تواناییهای شخصی و اصلاح عملکرد آتی تحت تاثیر بازخوری است که از عملکرد گذشته خویش میگیرند(همان منبع).
بیشتر موسسات بزرگ ارزیابی عملکرد را طی دهههای متمادی به کار گرفتهاند و طی فرایند، فنون مختلفی را پذیرفتهاند. اما هنوز تعداد کمی از آنان از اثربخشی فرایندهای ارزیابی سازمان خود رضایت دارند و دیگران مداوم مترصد فرصتی برای اصلاح آن هستند. این امر اشتباه است که ارزیابیها براساس شکل و نه محتوا سنجیده میشود و از آن اشتباهتر ، تلقی برخی مدیران از انجام ارزیابی به عنوان رفع تکلیف است و در نتیجه این اشتباهات است که فرصت تاثیرگذاری بر رفتار فرد، طی ارزیابی از دست میرود. انسان پیچیدهترین معمای خلقت و آفرینش است. داوری وی نیز نمیتواند بر کنار و به دور از این همه پیچیدگی و تغییرات روانی و رفتاری صورت گیرد. همه ما در دوران زندگی خویش به قضاوت و ارزیابی خود و سایرین میپردازیم. انسان آگاه که در خلوت تنهایی خویش به سر میبرد، باز هم به ارزیابی کارها و موفقیت خود، در مقایسه با دیگران میپردازد. هرچند موضوع ارزیابی، همگام با راهیابی رشته مدیریت به دانشگاهها و مراکز آموزش عالی و تحول مربوط به آن به عنوان بحثی نوین مطرح است، اما ارزیابی، ریشه در تاریخ کار و فعالیت گروهی انسان دارد و قدمت آن به اندازه عمر زندگی اجتماعی انسان است(کشتکار،1383)
هنگامی که بشر کار انفرادی و زندگی غارنشینی را رها کرد و به علت نیازهای مادی و روانی به کار دستهجمعی روی آورد، از نخستین کار گروهی در مزرعه و ... ارزیابی فعالیت انسان در جمع و عملکرد حاصل از آن همواره، مورد توجه بوده است. شناخت و آگاهی نسبت به چگونگی ارزیابیهای انجام گرفته در گذشته و تشخیص تنگناها و نارسائیهای مربوط بدان در جهت ارائه الگوی مزبور مفید خواهد بود. موضوع ارزیابی کردار انسان است که در آن کارآیی، کارآمدی و بازدهی بالفعل و بالقوه عملکرد انسان مورد بررسی قرار میگیرد. با تفحص در آیات قرآنی، به جرات میتوان ادعا کرد که نظام خلقت مبتنی بر جزا و پاداش است. در نظام تکوینی آفرینش، قانون جهانشمول علت و معلول، جلوهای از حقیقت جزا در عالم هستی است و اما در نظام تشریع، کلیه آیات قرآنی، اعم از عبادی، سیاسی، فقهی و آیات مربوط به جنگها و دستورات حکومتی و همین طور قصصی که سرگذشت انبیاء و گذشتگان را نقل میکند همه و همه آهنگ یکنواخت جزا را در سراسر زندگی بشریت مینوازند(مقیمی،1379).
اهمیت موضوع عملكرد
مدیران روشنبین از عملكرد به عنوان فرصتی برای انتقال انتظارات سازمان به كاركنان استفاده میكنند. اگر شما بخواهید در مورد نقطهای صحبت كنید كه در آن مدیر میتواند در یك كارمند اعمال نفوذ كند، همینجاست. یك ارزیابی صحیح از عملكرد كاركنان میتواند عامل برانگیختن و هدایت كاركنان به سوی پرورش مهارتها و قابلیتهای فردی آنان باشد. میتوان برای ارزیابی در سازمان دو نقش قائل شد. یك نقش وقتی ظاهر میشود كه مدیران بخواهند بر مبنای ارزیابی تصمیماتی در مورد پرسنل اتخاذ كنند. دراین حالت ارزیابی نقش قضاوتی دارد. اما نقش دیگری نیز وجود دارد كه بر اساس انتظارات و نیازهای كاركنان است.كاركنان به ارزیابیهایی نیاز دارند كه به ابزاری در دست مدیران تبدیل شود تا مدیران با این ابزار به اصلاح عملكرد پرسنل، تقویت انگیزه كاركنانی كه وظیفه خود را به خوبی انجام میدهند، طراحی مشاغل آتی، پرورش استعدادها و قابلیتها برای رشد شغلی و قوت بخشیدن به كیفیت روابط بین مدیران و كاركنان بپردازند. به این لحاظ اكنون طرحهای متعددی برای ارزیابی مورد استفاده قرار گرفته است كه به بعد قضاوتی، بعد مشاوره و اصلاح و یا به هر دو بعد توجه داشته است و اصلاح و تعدیل این طرحها تاكنون پایان نیافته است(میکایلی،1382).
ارزیابی عملكرد برای مدیریت یك سازمان حیاتی است و تعطیلبردار نیست حتی اگر مدیری آن را قابل تعطیل بداند. محتوای ارزیابی یعنی سنجش منظم كار افراد در رابطه با نحوه انجام وظیفه در مشاغل محوله و تعیین ظرفیت موجود در آنها جهت رشد و برنامهریزیهای پرورشی به منظور بهبود عملكرد آتی، نقطه ثقل مدیریت اثربخش است، بنابراین طبیعی است كه مدیران بكوشند به شیوههای سهلتر و مفیدتر دست یابند. یك نظام ارزیابی به تنهایی نمیتواند تمام مقاصد را تامین كند. بنابراین راه ممكن، تلفیق نظامهای متعدد برای نیل به مقصود است. اما آنچه باید در تمام این نظامها مدنظر قرار گیرد آن است كه وقتی ارزیابی عملكرد عینی باشد و از فنون مناسب استفاده كند و پرسنل را به طور فعال مشاركت دهد و یك مسئولیت مهم برای مدیران باشد، تاثیر بیشتری خواهد داشت(میکایلی،1382).
عینی بودن ارزیابی عملكرد زمانی قابل حصول است كه بر انتظارات عملكردی كاملا روشن مبتنی باشد. این انتظارات میتواند در قالب مسئولیتهای كلیدی شغل، نتایج كلیدی، اهداف و یا استانداردهای عملكرد معرفی شود.مثلا شرح شغلها میتواند مبنای خوبی برای ارزیابی عملكرد باشد. سازمانها و موسسات مختلف غالبا به منظور تشخیص میزان كارآیی كاركنان در پیشبرد اهداف سازمان به ارزیابی عملكرد آنان میپردازند. علیرغم وجود چنین گرایش مثبتی، بسیاری از مدیران هنوز چنانكه باید و شاید، به ارزش این ارزیابیها واقف نیستند و لذا در انجام آن كوتاهی میكنند. حال آنكه ارزیابی عملكرد كاركنان فرایند بسیار ارزشمندی است كه با اجرای آن، كاركنان میتوانند بازخوردهای مناسبی در جهت بهبود عملكرد و تصحیح رفتار شغلی خود را در سازمان دریافت كنند و ضمن تصحیح اشتباهات و رفع نارساییها تخصص خود را تكامل بخشند.ارزیابی عملكرد زمینه مناسبی برای ایجاد انگیزه و تسهیل تحقق اهداف سازمان فراهم میكند و به كمك آن میتوان رابطه ساعات كار فرد را با میزان كار انجام شده بررسی و اندازهگیری كرد(شکر کن ،1377).
همچنین ارزیابی وسیله بسیار موثری در ارتقای فردی و شغلی كاركنان به حساب میآید و براساس آن میتوان توزیع مشاغل و تفویض اختیارات را بر اساس شایستگی كاركنان جامه عمل پوشانید.ارزیابی عملكرد نهتنها اطلاعات معتبر و صحیح در اختیار مدیران قرار میدهد بلكه اطلاعات مناسبی هم در اختیار كاركنان قرار میدهد. آنان نسبت به عملكرد و رفتارهای شغلی خود آگاه میشوند و به نقاط قوت و ضعف عملكرد خود پی میبرند. این اطلاعات پایه مناسبی برای اصلاح و بهبود رفتارهای شغلی و رشد و پرورش شخصیت كاركنان خواهد بود. ارزیابی عملكرد، همچنین علاوه بر بهبود عملكرد كاركنان، موجب بهبود كیفیت محصولات و خدمات سازمان و در نهایت رضایت مشتری و تضمین منافع سهامداران میشود. فرایند ارزیابی عملكرد كه به ارزیابی عملكرد، بررسیهای عملكرد و درجهبندی شایستگیهای كاركنان اشاره دارد از مهمترین وظایف سرپرست است(شکر کن ،1377).
فراهم ساختن اطلاعات مربوط به چگونگی انجام موثر كارها برای تقویت رفتارهای مناسب و حذف رفتارهای نامناسب ضروری است. اصل منطقی برای استفاده از ارزیابی عملكرد، به حداكثر رساندن بهرهوری از طریق شناسایی و تقویت نقاط قوت كاركنان است. به زعم پیتر دراكر، قوتها باید بیش از ضعفها مورد تاكید واقع شوند. ارزیابی عملكرد علاوه بر فراهم كردن بازخورد اطلاعاتی، كاركردهای دیگری را نیز در سازمان انجام میدهد. اصولا كاربردی كردن یك تئوری و روشهای نظری امری دشوار است و نیز بهكارگیری طرحهای ارزیابی نامناسب نه تنها مشكلی را حل نمیكند بلكه ممكن است بر مشكلات موجود سازمان نیز بیفزاید. با این وصف و علیرغم وجود چنین دشواریهایی، مدیران نباید از اجرای ارزیابی شانه خالی كنند. زیرا اولا به عمل آوردن تئوری، در عین دشواری ناممكن نیست. ثانیا تجاربی كه براساس ارزیابی حاصل میشود، حتی در موارد نامناسب بودن طرح، متضمن درسهایی است كه موجب بهبود روشها میشود و همواره میتوان با بهرهگیری از شكلهای مختلف ارزیابی و تحلیل اطلاعات، بازخوردهای مناسبی برای كاركنان سازمان فراهم و امكان ارتقای عملكرد و بهبود رفتار آنان را در جهت تحقق منافع سازمان میسر ساخت(سعادت،1385).
مدیریت عملكرد
در دهههای اخیر به جای استعمال اصطلاح ارزیابی عملكرد، اصطلاح مدیریت عملكرد به كار گرفته میشود و این تغییر، منجر به توجه نظاممند، همه جانبه و فرایندی برای ارزیابی عملكرد میشود. در بسیاری از موارد، مدیریت عملكرد اشاره به عملكرد سازمان دارد. در مواردی هم مفاهیم برنامهریزی برای آینده، تعیین ماموریت، طراحی استراتژی و تعیین اهداف را تحت پوشش قرار میدهد. همچنین این اصطلاح مفهوم سنجش میزان دستیابی به اهداف بیان شده را شامل میشود. در بهترین حالت، مدیریت عملكرد به افراد یا تیمهای كوچك دلالت میكند. این اصطلاح برنامهریزی برای شخص یا گروه را دربرمیگیرد. این برنامهها به عنوان بخشی از برنامه كلان سازمانی میباشند. در مدیریت عملكرد توسعه افراد یا گروهها مورد توجه قرار میگیرد. مدیریت عملكرد شامل مراحل ذیل است:برنامهریزی عملكرد، پرورش، سرپرستی كاركنان، بازنگری عملكرد و انجام فعالیتهای اصلاحی و تطبیقی دو جانبه از طریق بازخور دوجانبه(مبشری،1380).
كاربردهای عملكرد
به طور خلاصه میتوان گفت كه از اطلاعاتی كه در نتیجه عملكرد كاركنان به دست میآید میتوان در موارد ذیل استفاده كرد: برنامهریزی نیروی انسانی، كارمندیابی و انتخاب، آموزش و پرورش، تعیین حقوق و مزایا، تعیین مسیر پیشرفت شغلی، شناخت استعداد كاركنان، تعیین روایی آزمونهای استخدامی.نكات مورد ارزیابی.
استانداردها و معیارهای مربوط به یك نظام مطلوب ارزیابی عملكرد مبنای مناسبی را برای اتخاذ تصمیمات لازم جهت تدوین یك نظام ارزیابی فراهم مینماید. اساسیترین انتخاب در این زمینه این است كه چه نوع عملكردی باید مورد ارزیابی قرار گیرد در این رابطه اطلاعات مربوط به عملكرد را میتوان به سه دسته اساسی تقسیم كرد:
الف) نظام ارزیابی مبتنی بر خصایص یا ویژگیهای شخصی: كه تواناییها یا سایر ویژگیهای شخصی كاركنان را ارزیابی میكند.
ب) نظام ارزیابی مبتنی بر رفتار: كه میزان بروز رفتارهای خاص و نسبتا مشخص توسط كاركنان در حین كار را ارزیابی میكند.
ج) نظام ارزیابی نتیجهگرا: كه میزان برآورده شدن حداقل انتظارات شغلی تعیین شده برای یك كارمند را مورد ارزیابی قرار میدهد. به عبارت دیگر آیا كار موردنظر انجام شده است؟(مقیمی،1379)
معیارهای ارزیابی عملکرد
مشاركت ارزیابیكنندگان و ارزیابیشوندگان در تعیین معیارهای ارزیابی امری است كه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این معیارها باید:
۱- با موفقیت و یا شكست در انجام شغل مرتبط باشند
۲- تابع اهداف باشند نه قضاوتهای ذهنی:
الف: اداره كردنشان برای ارزیابیكننده آسان باشد.
ب: انصاف و عدالت را نشان دهند و با كار ارزیابیشونده مرتبط شوند.
ج: در تدارك برای نیازمندیهای شغل تعادل و انصاف را رعایت كند به طوری كه همزمان در یك سازمان وسیع قابل اجرا باشد(مقیمی،1379)
انواع ارزیابیكنندگان عملكرد
در اكثر سازمانها، وظیفه طراحی سیستم ارزیابی عملكرد كاركنان و نظارت اجرای آن به عهده اداره امور كاركنان یا معاونت نیروی انسانی است: ولی انجام آن باید با حضور و مشاركت مستقیم و فعال مسئولان اجرایی (صفی) سازمان باشد. به طور كلی ارزیابی عملكرد كاركنان در سازمان از طرق زیر انجام می گیرد:
۱ – ارزیابی سرپرست مستقیم
۲ – ارزیابی به وسیله مرئوس
۳ – ارزیابی همقطاران از عملكرد یكدیگر
۴ – ارزیابی گروهی
۵ – ارزیابی از طریق خودسنجی
۶ – ارزیابی به وسیله مشتریان
۷ – ارزیابی به وسیله واحد پرسنلی
۸ – ارزیابی به وسیله سرپرست غیرمستقیم
۹ – ارزیابی به وسیله مراكز ارزیابی
۱۰ – ارزیابی ۳۶۰ درجهای (جمشیدیان،1382)
ویژگیهای لازم برای ارزیابیكننده
ارزیابیكننده هر كس كه باشد دارا بودن خصوصیات ذیل برای او لازم و ضروری است:
الف: داشتن دانش و اطلاعات لازم در مورد چگونگی وظایف و عملكرد شخص مورد ارزیابی در شغل
ب: داشتن فرصت و موقعیت نظارت بر نحوه كار فرد مورد ارزیابی
پ: داشتن انگیزه كافی برای ارزیابی دقیق و معتبر
ت: دارا بودن اعتماد به نفس و توان قضاوت عادلانه و رها كردن نظرات تبعیضآمیز
ث: احساس مسئولیت كردن و جدی گرفتن ارزیابی(همان منبع)
پیشینه تحقیق
پیشینه داخلی:
1-غفاری،اسماعیل در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان بررسی عوامل مؤثر بر استفاده از فناوری اطلاعات در بین دانشجویان دانشگاه آزاد شیراز در سال 1386 می نویسد: از مطالعات وبررسی ها چنین استنباط می شود که دانشجویان به منظور استفاده از فناوری اطلاعات وارتباطات ضمن تحصیلات خود از عواملی نظیرسن،جنس،میزان آشنایی با کامپیوتر،میزان آکاهی از اینترنت وامکان دسترسی به آنها تأثیر می پذیرند نتایج این تحقیق نشان داده است که بیشتر پسران گرایش به استفاده از فناوری های اطلاعات وارتباطات دارند ودختران یا کمتر دسترسی به اینترنت دارند یا آشنایی آنها با کامپیوتر کم می باشد. وهمین دلیل گرایش کمتر آنها به فناوری اطلاعات وارتباطات می باشد.
2-خلیلی مقدم،بیژن در پژوهشی با عنوان بررسی عوامل مؤثر بر میزان پذیرش فناوری اطلاعات وارتباطات ICT توسط دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی رود هن در سال 1387 به نتایجی دست یافت که خلاصه کار او در بررسی عوامل مؤثر برمیزان پذیرش ICT در مرکز دانشگاه پراخته است.نمونه مورد مطالعه شامل 218 دانشجوی دختر وپسر که به روش نمونه گیری طبقه ای تناسبی انتخاب شده است نتایج بدست آمده نشان دهنده وجود رابطه مثبت بین میزان پذیرش ICT با متغیرهای سن،میزات تحصیلات،جنسیت،وضعیت تأهل،شیوه زندگی،شغل اصلی،میزان آشنایی ومهارت در زمینه کامپیوتر،تعداد افراد آشنا با کامپیوتر در خانواده ومیزان انگیزه دانشجویان از کاربرد ICT می باشد.
3-ازپژوهشی که توسط عزیزی(1385) با عنوان بررسی فاکتورهای مؤثر بر استفاده از فناوری اطلاعات وارتباطات انجام گرفته چنین نتیجه می شود که معلمين و دانش آموزان به منظور تدریس با استفاده از فناوری های اطلاعات وارتباطات آمادگی چندانی ندارند.دانشجویانی که استقبال بیشتری از کلاسهایی دارند که در آنها اساتید علاقه بیشتری به ICT نشان می دهند خیلی زیاد می باشد خدمات وآموزشهای لازم برای اساتید ودانشجویان بسیار محدود وکم بوده علاوه بر این تجزیه وتحلیل داده های حاصل از پرسشنامه نشان می دهد که استقبال از نرم افزار وسخت افزارهای کامپیوتری از مشکلات عمده دانشجویان واساتید می باشد.
4-عنوان: بررسی عوامل کلیدی مؤثر بر کاربرد فناوری اطلاعات؛ محقق: دکتر بهنام ایلخانی،1386.
در این مقاله،نتایج بررسی عوامل کلیدی مؤثر بر کاربرد فناوری اطلاعات در سازمانهای دولتی ایران با روش دلفی ارائه شده است.به این منظور ابتدا درباره فناوری اطلاعات توضیحی داده می شود وسپس با ارائه شواهدی از شکست وناکامی در کاربرد این فناوری در سطح ایران وجهان،مسئله پژوهش تعریف خواهد شد،مرور پژوهش ها ومطالعات پیشین در زمینه عوامل موفقیت وشکست کاربرد این فناوری در بخش دولتی وجمع بندی آنها،بخش بعدی مقاله را تشکیل می دهد.در ادامه،روش پژوهش،اعضای پانل دلفی در مجموع 37 عامل را موفقیت وشکست کاربرد فناوری اطلاعات در سازمانهای دولتی ایران کلیدی تشخیص داده اند.لازم به ذکر است که به 20 عامل از این عوامل در پژوهش ها واطلاعات پیشین در بخش دولتی اشاره شده است و17عامل دیگر را اعضای پانل ارائه کرده اند.این عوامل به شش دسته تقسیم شده اند.در پایان نیز محدودیتها وپیشنهادها ارائه می شوند.
5-عنوان :فاکتورهای مؤثر بر استفاده از فناوری اطلاعات توسط دانشجویان؛ محقق:جلال نیک نژادیان،1388.
در این مقاله،پنج گرایش فناوری دانشجویان خلاصه شده است.نویسنده به شرح چهار موضوع جاری وسه نیاز برطرف نشده در رابطه با فناوری ودانشجویان پرداخته است و6 سخت افزار و30 نرم افزار مناسب را پیشنهاد نموده است ومنابع زیادی مانند نشریات ومجلات،وب سایتهای فناوری آموزشی،ناشران نرم افزار وشرکت های سخت افزاری رامعرفی کرده است.از سال 2000،بیشترین نوآوریها در زیر ساخت هایی صورت گرفته که دانشجویان را قادر ساخته تا سریعتر ارتباط برقرار نمایند وبا بصیرت بیشتری پاسخ دهند و از کامپیوتر،خلاقانه تر استفاده نمایند.ابداعات جدید در فناوریها صورت می گیرد که حاصل آن نرم افزارهای مناسبتر دانش آموزان ودانشجویان است.در این راستا،نویسنده نظریات مطرح در رابطه با فناوریهای مناسب را ارائه کرده است.
پیشینه تحقیقات خارجی:
1-عنوان:بررسی عامل های مؤثر بر کاربرد فناوری اطلاعات ؛ اسم:هان یونگ، 2007.
دراین مقاله،نگان دلی،به اتفاق یکدیگر به بررسی موردی پرداخته اند تا این تصویر حقیقی را نمایش دهند که چگونه تحولات اجتماعی واقتصادی وفشار فناوری اطلاعات (IT) بر دانشگاههای هنگ کنگ وتمرینات روزانه آنان تأثیر گذاششته است.آنها نتیجه گرفتند که برای دانشجویان واساتید بسایر لازم است تا با ماهیت مفهوم گسترش وکاربردIT آشنا شوند.نویسندگان همچنین بر لزوم تحقیقات وپژوهش های بیشتر برای اثبات موفقیت تأثیر برنامه های آموزشی فناوری اطلاعات بر پیشرفت حرفه ای دانشجویان،فارق التحصیلان وشاغلان هنگ کنگ تأکید نموده اند.همچنین نتایج کسب شده دراین پژوهش نشان می دهد متغیرهای سن،جنس،شغل،وضعیت تأهل،میزان استفاده از کامپیوتر در خانواده،آشنایی ومهارت دانشجویان در زمینه کامپیوتر برمیزان استفاده از آنان ار فناوری های اطلاعات تأثیر عمده ای گذاشته اند.
2-سولر وهمکاران(2006) : در بررسی عملکرد دانشگاههای مورد مطالعه نروژ نشان داد وقتی دانشجویان فناوری دسترسی آسان دارند وشرایط برای طرح های خلاقانه آنها فراهم است،بیشتر احتمال می رود که مهارت ودانش آنها فزونی گیرد.باید به دانشجویان فرصت داد تا از قوه تخیل خود در کنار انعطاف پذیری فناوری اطلاعات وارتباطات کمک بگیرند بیشتر وبهتر بیاموزند.
3-لینکهن: در پژوهشی که در سال 2000 انجام داده است به این نتیجه رسیده است که روزنامه های خبری دانشجویی،نرم افزارهای آموزشی،یادداشت های درسی،کنفرانس های کامپیوتری،پست الکترونیک وهمچنین بانک اطلاعاتی شبکه،مورد ارزیابی قرار گرفته است،تأثیر بسیاری براستفاده از ICT داشته است.با تأمین بودجه به وسیله بانک جهانی،هدف،دست یابی به تمام دانشگاهها در سال 2000 بوده است.
منابع:
1-غفاریان،سحر (1386) کاربرد ICT ومیزان استفاده از آن در بین دانشجویان دانشگاه آزاد پایان نامه کارشناسی ارشد.
2-مرادی پور،وفا (1387) مدیریت آموزش وپرورش در عصر اطلاعات،شماره 4 ،نشر نی.
3-مظفری عاطفی،(1386) گسترش ICT در میان دانشجویان وعوامل مؤثر بر آن،پایان نامه دانشجویی.
4-نیک نژادیان،بهنام (1387) بررسی نظرات ونحوه استفاده از فناوری اطلاعات توسط دانشجویان دانشگاه پیام نور اصفهان،پایان نامه دانشجویی.
5-ترکاشوند، احمد (1382) ،شبکه های کامپیوتری و اینترنت،انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
6- هیل،مایکل(1375) تأثیر اطلاعات بر جامعه(ترجمه:محسن نوکاریزی) مهر:چاپار
7- کاستنر،مانوئل،(1386)عصر اطلاعات،اقتصاد، جامعه و فرهنگ(ترجمه:احمد علیقلیان)طرح نو،تهران
8- بهال کیت و هولمز،دیانا(1379) آشنایی با تکنولوژی اطلاعات(ترجمه:جعفر مهراد)تهران انتشارات سمت
9- شیرکوند،علی اکبر و هدایتی آذری ابولفضل(1383)کاربرد کامپیوتر تهران انتشارات دانشگاه پیام نور
10- نانگیر،محمد رضا و حسینی،سید حسن(1383) خود آموز گواهی نامه بین المللی راهبردی کامپیوتر مطابق با استاندارد نسخه4 تهران انتشارات آوای قلم
11- سرمدی،محمد رضا (1385) ،روش تحقیق در علوم رفتاری مؤسسه انتشارات آگاه
12- فولادی فرید (1380) واحد تحقیق و توسعه- شرکت کامپیوتر و روش های مکانیزه انتشارات سبزان
13- مهدوی،محمد نقی (1371)پتانسیل و عملکرد تکنولوژی اطلاعات تهران صنعت روز
14- فاضلی ،زهره (1372) ،اهمیت اطلاعات و نقش تکنولوژی در پیشرفت جامعه امروزی تهران مؤسسه فرهنگی نشر گستر.
15- هنسون،اوما(1379)،نقش پارک های علم و فناوری در توسعه اقتصادی (ترجمه: مصطفی کریمیان انتشارات آگاه)
16- حیدری،داوود (1379)،تکنولوژی جدید ارتباطی در کشورهای در حال توسعه مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها
17- تپ اسکات (1380) ارزش آفرینی در اقتصاد شبکه ای (مترجم: حسن حسینیان) نشر فرا
18- دلاور علی (1385)،روش های آماری در علوم تربیتی و روانشناسی،انتشارات دانشگاه پیام نور
19- سیف ،علی اکبر (1382)سنجش و اندازه گیری در علوم تربیتی انتشارات داتشگاه پیام نور
20-آصفی زاده،مجید(1385) آموزش وپرورش در عصر اطلاعات،تکنولوژی آموزشی،شماره 16-15.
21-ابراهیمی،خلیل(1387) مفاهیم پایه فناوری اطلاعات،نشر علوم رایانه،شماره 3.
22-احسانی بصیرت،بهزاد(1386) بررسی تأثیر فناوری های جدید بر جوانان،پایان نامه کارشناسی ارشد.
23-جاویدان،محمدرضا(1386) آموزش وپرورش وتوسعه در عصر فناوری،تکنولوژی آموزشی،شماره1،ص121.
24-خواجویی،حسن (1385) آموزش فناوری در کتابهای دانشگاهی در کشورهای پیشرفته،شماره6 ،ص211.
25-دهقان، علیرضا(1385).روزنامه نگاری الکترونیک : فرصتها ومحدودیت ها. مجله جهانی رسانه دسترسی در 14 بهمن ماه 1386 ازآدرس
http://dcfs.ut.ac.ir/gmj.2/sardabir.asp
26-مطالعه شاخص های فناوري اطلاعات درایران در 10 دی ماه 1386 ازآدرس
http://www.tabriziintencity.com/cile/dic10.html
27-عبداللهیان،حمید وزهرا اجاق(1385). نقش هویت ساز روشنفکری درتوسعه حوزه ی عمومی ایرانی؛تیپولوزی روشنفکران.فصلنامه مطالعات ملی،سال هفتم،شماره 4.صص 3-26.